Módlmy się o dobrą pogodę

Dwa dni papieskiej pielgrzymki dowiodły, że klimat między prawosławnymi a katolikami sprzyja podejmowaniu takich kroków. Wiadomo jednak, że sprawa odbudowania pełnej jedności będzie bardzo trudna. Nadszedł bowiem czas zajęcia się zagadnieniem zawsze najtrudniejszym: władzą w Kościele. W swojej homilii podczas liturgii w prawosławnej katedrze św. Jerzego Benedykt XVI ponowił zaproszenie Jana Pawła II „do podjęcia braterskiego dialogu w celu określenia sposobu, w jaki mogłaby być pełniona posługa Piotrowa dzisiaj tak aby, szanując jej istotę i naturę, mógł on pełnić służbę miłości, uznaną przez wszystkich”. Rozmowy na ten temat już się toczą. Podjęła je Komisja Mieszana ds. Dialogu Teologicznego podczas spotkania w Belgradzie, rozpoczynając dialog na temat soborowości i władzy w kościele. Wspomina o tym podpisana przez papieża i patriarchę deklaracja, w której wyrażono nadzieję, że podjęte badania nad eklezjologicznymi i kanonicznymi skutkami sakramentalnej istoty Kościoła doprowadzą do rozwiązania choćby części kontrowersji. Do tych trudnych rozmów potrzeba jednak dobrego klimatu, dlatego Papież i Patriarcha postanowili „wspierać, tak jak w przeszłości, pracę powierzoną tej Komisji” i towarzyszyć jej członkom swoimi modlitwami. Modlitwy i budowanie przyjaznego klimatu między naszymi Kościołami będą na pewno potrzebne. Bo problem rzeczywiście jest trudny. Oba Kościoły mają nieco inną eklezjologię i pogodzenie rozbieżności będzie wymagało naprawdę wiele dobrej woli. Wystarczy przypomnieć, że rozmowy będą musiały dotknąć trudnego do przyjęcia dla prawosławnych katolickiego dogmatu o nieomylności papieża. Mogą też rozbić się o rafę prawosławnego rozumienia kolegialności w Kościele. Bardzo trudno uzgodnić jedno stanowisko, gdy trzeba na nie zgody kilkunastu autokefalicznych Kościołów, które czasem – jak to pokazuje ciągle niezrealizowany projekt panprawosławnego soboru czy ostatnie wydarzenia dotyczące jurysdykcji nad prawosławiem w Wielkiej Brytanii – mogą między sobą rywalizować. Siłą rzeczy tego rodzaju problemy wśród prawosławnych będą rzutowały na relacje z katolikami. Historyczne doświadczenia w tym względzie nie są optymistyczne. Próby odbudowania jedności w średniowieczu zamiast pokoju doprowadziły do wzniecenia większej jeszcze wrogości. Późniejsze próby lokalnych unii zaowocowały podziałem w łonie prawosławia, co do dziś skutkuje alergicznymi reakcjami prawosławnych wobec działań unitów (grekokatolików). Trzeba naprawdę dużo cierpliwości i dobrej woli z obu stron, by działania na rzecz zjednoczenia doprowadzić do szczęśliwego końca. Inaczej pozostaną gesty, jak choćby wspomniane we wspólnej deklaracji, niewykorzystane do końca, wzajemne zniesienie anatem przez Atenagorasa i Pawła VI. Nadzieja nie jest jednak bezpodstawna: nasze Kościoły bardzo wiele łączy. Także w ocenie zjawisk w dzisiejszym świecie: pozytywna ocena integracji europejskiej, negatywna ocena terroryzmu, wsparcie dla działań ekologicznych, by wymienić tylko te dziedziny, które ujęto we wspólnej deklaracji. Optymizmem może napawać także to, że w ów klimat braterskiej współpracy wpisują się także inne Kościoły Wschodu: Ormianie, z którymi podczas swojej wizyty spotkał się papież i Syryjczycy, których metropolitę przyjął papież w swojej w siedzibie Delegatury Apostolskiej. Znajdując w Kościele katolickim oparcie w trudnych relacjach z muzułmanami, odkrywają w nim nie w rywali, a braci. Oby ta dobra pogoda dla ekumenizmu trwała jak najdłużej.