Abp S. Gądecki o dialogu katolicko-żydowskim: zmienił się poważnie duchowy klimat

W stosunku do znanych mi poprzednich spotkań, wydaje się, iż zmienił się poważnie ich duchowy klimat. Tym razem prawie wszystkie referaty i dyskusje były rzeczywiście poświecone tematowi wiodącemu ("Sprawiedliwość i miłosierdzie" - "justice and charity"; "charity" tzn. też dobroczynność, jałmużna). Tematyka historycznych zadrażnień (np. krucjaty, inkwizycja, wyrzucenie Żydów z Hiszpanii, kanonizacja Edyty Stein i Katarzyny Emmerich, los Żydów podczas Holokaustu) zajęła zupełnie marginalne miejsce, przy samym końcu konferencji. Przyczyniło się to niewątpliwie do poważniejszego potraktowania tematu przewodniego, nie tylko w jego teoretycznym, ale i w praktycznym wymiarze. Biblijną perspektywę sprawiedliwości i miłosierdzia - z punktu widzenia żydowskiego - przedstawił prof. rabin Lawrence Schiffmann z Uniwersytetu Nowojorskiego. Mówiąc o definicji sprawiedliwości ludzkiej i Boskiej, o nowotestamentalnym pojęciu usprawiedliwienia, także o miłosierdziu, o relacji sprawiedliwości do miłości, oraz relacji tychże pojęć do nie Żydów, referent przypomniał, że - "dla zachowania dróg pokoju" - tradycja rabinacka zalecała Żydom praktykowanie pomocy potrzebującym (np. jedzenie, ubranie, odwiedzanie chorych, grzebanie umarłych), także w stosunku do nie Żydów, zwłaszcza do wyznawców religii monoteistycznych (Majmonijdes, "Melakhim" 10,12). Chociaż z zasady uważano dawniej, że większe zobowiązania spoczywają na Żydach wobec własnej rodziny, sąsiadów i wyznawców judaizmu, to jednak dzisiaj pojmowanie tej reguły znacznie się poszerzyło, nakazując pomoc całej rodzinie ludzkiej. Ze strony katolickiej opracowanie biblijnych podstaw sprawiedliwości i miłości przedstawił Louis H. Rivas. Przechodząc przez historyczne epoki, od czasów monarchii i wygnania babilońskiego, przez czasy powygnaniowe i Nowy Testament, określił sprawiedliwość jako porządek ustanowiony przez Boga dla dobra całej ludzkiej wspólnoty. Stąd niesprawiedliwość wyrządzana ludziom będzie zawsze bluźnierstwem wobec Boga. Lud Przymierza otrzymał Prawo, po to, by praktykując sprawiedliwość, mógł przyczynić się do tego, by wszystkie narody ziemi otrzymały sprawiedliwość Bożą. O tej sprawiedliwości - jako o warunku wejścia do Królestwa Bożego - mówi też Nowy Testament. Jest ona dziełem Boga, który przemienia i uzdalnia człowieka do wypełnienia wymagań Prawa, miłości Boga i bliźniego. Te dwa podstawowe spojrzenia na temat wiodący zostały uzupełnione przez przegląd rozwoju pojęcia sprawiedliwości i miłości w żydowskiej literaturze pobiblijnej (rabini Shear Yashub Cohen i Abraham Skórka) i katolickiej nauce społecznej (abp Roland Minnerath). Ten ostatni referat napotkał na spore trudności ze strony żydowskich interlokutorów, dla których nauczanie oparte przede wszystkim na prawie naturalnym i filozofii Arystotelesowskiej i Tomaszowej, które nie wychodzi wprost z przesłanek wiary, pozostaje niezrozumiałe, ponieważ zdaje się zakładać, że rozum jest ważniejszy niż Objawienie. Zwrócili oni uwagę na Boskie pochodzenie sprawiedliwości i miłosierdzia ("zstąpiły z nieba"). Dalej na to, że praktyka sprawiedliwości i miłosierdzia jest rodzajem "imitatio Dei" ("postępuj tak jak Pan Bóg") oraz że sprawiedliwość wyklucza miłosierdzie i odwrotnie. Sprawiedliwość (rozumiana jako "sedeq") odnosi się raczej do społeczności, a miłosierdzie (sedaqa) dotyczy bardziej jednostki.