Rehabilitacja mniejszości

Do takiego gestu strony niemieckiej miałoby dojść jeszcze przed planowanymi na czerwiec obchodami 20. rocznicy polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 r. Formę tego gestu uzgodnić miałyby rząd Niemiec oraz parlament.

Plan rehabilitacji członków dawnej mniejszości polskiej w Niemczech to jeden z wyników wtorkowych rozmów okrągłego stołu, poświęconych podsumowaniu realizacji traktatu z 1991 r. oraz omówieniu sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce i obywateli niemieckich polskiego pochodzenia w Niemczech.

W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Konwentu Organizacji Polskich w Niemczech, Związku Polaków w Niemczech "Rodło" oraz Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce.

Uzgodniono również m.in., że w Berlinie powinno powstać biuro kontaktowe dla Polonii niemieckiej, a w Bochum - centrum dokumentacji i muzeum Polonii. Niemcy mają też opracować strategię dotyczącą wsparcia nauczania języka polskiego jako języka ojczystego oraz zaapelują do 16 krajów związkowych o ustanowienie pełnomocników zajmujących się sprawami Polaków w Niemczech.

Decyzje w tych wszystkich sprawach miałyby zapaść już na kolejnym, majowym spotkaniu okrągłego stołu. "Przygotowujemy konkretne propozycje na obchody jubileuszu traktatu polsko-niemieckiego" - powiedział we wtorek Bergner.

Rehabilitacji działaczy polskiej mniejszości, prześladowanych przez reżim nazistowski, domagało się w szczególności "Rodło", uznawane za kontynuatora Związku Polaków w Niemczech, powołanego w 1922 r. i zakazanego hitlerowskim rozporządzeniem z 27 lutego 1940 r.

Według historyków od sierpnia 1939 roku do zakończenia II wojny światowej w 1945 roku gestapo aresztowało od 1200 do ok. 2000 działaczy Związku Polaków w Niemczech (ZPN).

"Jesteśmy zgodni, że przed jubileuszem traktatu chcemy uczynić nie pozostawiający wątpliwości gest rehabilitacji członków dawnej mniejszości polskiej w Niemczech, która została zlikwidowana przez reżim narodowosocjalistyczny" - powiedział Bergner na konferencji prasowej. Jak oświadczył, likwidacja mniejszości polskiej w 1939 r. była zbrodnią.

Według Bergnera także niemiecki minister kultury gotowy jest podjąć starania na rzecz ustanowienia "miejsca pamięci" poświęconego dawnej mniejszości polskiej.

"Umówiliśmy się na taką współpracę w tej sprawie, która przyniesie rezultat we właściwym wymiarze, momencie i ze strony właściwych instytucji" - powiedział Siemoniak.

Z kolei strona polska zobowiązała się do zainicjowania procesu badań naukowych na temat przymusowej asymilacji mniejszości niemieckiej w dawnej PRL. Badania takie mógłby przeprowadzić Instytut Pamięci Narodowej. Jak poinformował Siemoniak, Polska gotowa jest również do nowelizacji strategii oświatowej dotyczącej mniejszości niemieckiej.

Podczas wtorkowych rozmów zauważono, że po otwarciu 1 maja niemieckiego rynku pracy dla obywateli ośmiu wschodnioeuropejskich krajów UE, w tym Polski, liczba Polaków w Niemczech może jeszcze wzrosnąć. "Zaryzykuję śmiałą tezę, że po 1 maja Polaków w Niemczech będzie nieco więcej niż do tej pory. Więc dobrze by było, gdyby na tych Polaków czekały silne i dobre organizacje polonijne oraz silne i dobre instytucje po stronie niemieckiej" - powiedział Siemoniak.

Także w tym kontekście - jak dodał - ważne jest stworzenie w Berlinie biura kontaktowego dla Polonii, wspieranego przez władze Niemiec. Według Siemoniaka mogłoby ono być wzorowane na placówkach, jakimi dysponują uznane mniejszości narodowe w Niemczech. Biura te zatrudniają ok. 2-3 pracowników i uzyskują wsparcie w wys. ok. 60 tysięcy euro rocznie.

Pierwsze spotkanie polsko-niemieckiego okrągłego stołu odbyło się w lutym 2010 roku w Berlinie. Inicjatywa powołania takiego gremium wyszła od przedstawicieli obu mniejszości: polskiej w Niemczech i niemieckiej w Polsce. Rozmowy mają doprowadzić do rozwiązania problemu asymetrii pomiędzy sytuacją Polaków w Niemczech a wsparciem mniejszości niemieckiej w Polsce. Polonia argumentuje, że mniejszość niemiecka w Polsce ma nieporównanie większe przywileje i wsparcie niż Polacy w Niemczech, co narusza postanowienia traktatu z 1991 r.

W listopadzie 2010 r. w ramach okrągłego stołu powołano trzy grupy robocze: ds. zagadnień prawno-historycznych i kultury pamięci, ds. języka oraz ds. organizacyjnych.

Jak zapowiedzieli Bergner i Siemoniak, prace okrągłego stołu będą kontynuowane również po obchodach jubileuszu 20-lecia Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Jednym z ważniejszych problemów, który pozostanie do rozwiązania w późniejszym terminie, będzie postulat Związku Polaków w Niemczech "Rodło" związany z przywróceniem mu statusu mniejszości narodowej. Władze niemieckie zdecydowanie odrzucają taką możliwość.