publikacja 11.12.2008 11:56
Projekt ustawy bioetycznej opisuje szczegółowo dzisiejszy "Dziennik".
Ustawa ma regulować następujące kwestie: Uczestnictwo w badaniach medycznych Wymienione procedury wydają się nie odbiegać od stosowanych obecnie w Polsce. Uczestnictwo w badaniu wymaga pisemnej zgody zainteresowanego (ewentualnie jego ustawowego opiekuna). Wyróżniono badania mające znaczenie lecznicze, np. próby z wykorzystaniem nowych leków i badania o znaczeniu wyłącznie naukowym. Do tych drugich nie mogą być kwalifikowane osoby małoletnie, ubezwłasnowolnione, skazane i żołnierze służby zawodowej, chyba że badania te nie wiążą się z żadnym ryzykiem. W pierwszych (których celem jest leczenie zainteresowanego) mogą brać udział małoletni, osoby ubezwłasnowolnione i dzieci poczęte, także w fazie przed implantacją embrionu, ale tylko pod warunkiem pisemnej zgody ich przedstawicieli ustawowych. W tym rodzaju badań w sytuacjach niecierpiących zwłoki lub ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta można włączyć (co oznacza zastosowanie potencjalnie skutecznego sposobu leczenia, najczęściej niedostępnego w "standardzie") nawet bez jego pisemnej zgody. Do udziału w badaniu nikogo nie można zmusić, w każdej chwili można z niego zrezygnować, a sam lekarz musi je przerwać, gdy "wystąpi zagrożenie zdrowia chorego przewyższające spodziewane korzyści lecznicze" lub pojawi się nieprzewidziane zagrożenie dla zdrowia lub życia pacjenta. Za przeprowadzenie eksperymentu badawczego wbrew przepisom grozi do 2 lat więzienia. Rozszerzona klauzula sumienia Dotychczasowy przepis zakładał, że lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, ale ma wówczas obowiązek wskazać "realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej". W nowym prawie zamierza się znieść wspomniane zastrzeżenie, a zatem lekarz, który nie godzi się wykonać jakiejś procedury z przyczyn sumienia nie będzie zmuszony w żaden sposób pośredniczyć w jej przeprowadzeniu. Centralny rejestr sprzeciwów wobec uporczywej terapii Wprowadza się możliwość sprzeciwu wobec uporczywej terapii. Będzie miał on moc prawną, jeśli został wyrażony: - w sposób "świadomy i dobrowolny", - na piśmie, - przez pełnoletniego pacjenta, poinformowanego wcześniej o ciężkiej chorobie nieuleczalnej. Można go w każdej chwili cofnąć. Co ważne - w ustawie zdefiniowano pojęcie uporczywej terapii. Jest nią "stosowanie procedur medycznych, urządzeń technicznych i środków farmakologicznych w celu podtrzymywania funkcji życiowych nieuleczalnie chorego, które przedłuża jego umieranie, wiążąc się z naruszeniem godności pacjenta, w szczególności z nadmiernym cierpieniem", nie jest natomiast "stosowanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, łagodzenie bólu i innych objawów oraz karmienie i nawadnianie, o ile służą dobru pacjenta". Sprzeciw zostanie zarejestrowany w Centralnym Rejestrze Biomedycznym, który będzie przechowywał również dane osobowe jego autorów: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, numer PESEL, adres i miejsce zamieszkania, datę i miejscowość, w której sprzeciw albo jego cofnięcie zostały sporządzone, a także niezwłocznie udzieli informacji lekarzowi pytającemu, czy jego pacjent taki dokument podpisał. Zgodnie z ustawą kontynuowanie uporczywej terapii pomimo sprzeciwu będzie działaniem bezprawnym, a lekarz może ponieść jego konsekwencje.
Zapłodnienie in vitro Podstawową zasadą jest zakaz niszczenia embrionu ludzkiego, następnie zakaz jego sprzedawania, a nawet darmowego "odstępowania". Ustawa zakazuje także obrotu ludzkimi komórkami rozrodczymi - nie będzie możliwe użyczenie komórki jajowej ani zapłodnienie nasieniem obcego dawcy. Ustawa zakazuje tworzenia człowieka poprzez klonowanie, wykorzystywania embrionu w celach badawczych czy terapeutycznych, a także tworzenia ludzko-zwierzęcych chimer i hybryd. Wolno będzie natomiast wykonywać badania genetyczne embrionu, ale wyłącznie w celu stworzenia możliwości jego ewentualnego leczenia. Zapłodnienie pozaustrojowe będzie dostępne wyłącznie dla małżeństw o udokumentowanej bezpłodności, niebędące nosicielami chorób czy wad genetycznych. Górna granica wieku dla kobiet wynosi 40 lat, w indywidualnych przypadkach prezes urzędu ds. biomedycyny może wydać zgodę na podwyższenie tej granicy do 45. r.ż. Nie wolno mrozić zarodków (poza sytuacjami wyjątkowymi, o których niżej), dlatego utworzony może zostać jeden, maksymalnie dwa (o ile oba zostaną następnie wszczepione kobiecie). Mogą być natomiast - za zgodą dawców - mrożone i wykorzystywane w kolejnych procedurach zapłodnienia in vitro komórki rozrodcze (komórki jajowe, plemniki). Zamrożenie zarodka będzie dopuszczalne w sytuacjach losowych, jeśli po jego wytworzeniu okaże się, że z powodów medycznych nie może on być kobiecie implantowany lub wycofa ona zgodę. Taki fakt będzie zgłaszany do centralnego rejestru biomedycznego, do którego mogą zgłaszać się małżonkowie, którzy chcieliby zaadoptować cudzy embrion. Zgodę na taką procedurę musi wyrazić sąd, biorąc pod uwagę ich kwalifikacje i obecność lub brak przeciwwskazań medycznych. W wyjątkowych przypadkach możliwa będzie adopcja embrionu przez kobietę samotną. Ustawa reguluje również status prawny adoptowanego zarodka. Jeśli embrion zostanie adoptowany, kobieta która go adoptowała i jej mąż stają się prawnymi rodzicami zarodka. Osoba adoptowana w ten sposób po dojściu do pełnoletniości będzie miała prawo zapoznać się z danymi o swoich genetycznych rodzicach. Będą one przechowywane w centralnym rejestrze biomedycznym. Ustawa stwierdza, że "nikt nie może żądać tytułem odszkodowania zwrotu kosztów poniesionych w następstwie urodzenia się". Oznacza to, że sam fakt urodzenia się nie może być uznany za szkodę - czy to w sytuacji, gdy dziecko nie będzie spełniało oczekiwań rodziców, czy wówczas, gdy kobiecie która zgodnie z ustawą miałaby prawo do aborcji odmówiono by jego wykonania. Ustawa nie określa zasad finansowania in vitro. Regulacje dotyczące tej kwestii zostaną wprowadzone w odrębnych przepisach. Sankcje Wprowadzono następujące sankcje: - Do 5 lat pozbawienia wolności za: klonowanie, tworzenie chimer i hybryd oraz za niszczenie ludzkich zarodków; - Do 3 lat pozbawienia wolności za: handel ludzkimi gametami i ich nieprawidłowe przechowywanie; - Do 2 lat pozbawienia wolności za prowadzenie ośrodka zapłodnienia in vitro bez zezwolenia. Polska Rada Bioetyczna i Urząd ds. Biomedycyny Powstanie Polska Rada Bioetyczna przy premierze RP. Jej zadaniem będzie doradzanie w sprawach etycznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych związanych z biomedycyną i biotechnologią, określanie standardów badań naukowych na człowieku czy przygotowywanie i opiniowanie odpowiednich aktów prawnych. W ciągu 3 tygodni od ogłoszenia ustawy premier powoła pełnomocnika odpowiedzialnego za utworzenie Urzędu ds. Biomedycyny, który ma m.in. wydawać zgodę na działalność klinik in vitro, prowadzić spis zarodków przeznaczonych do adopcji i Centralny Rejestr Biomedyczny.