Rocznica końca koszmaru

Uroczystość rozpoczęła się w byłym obozie Auschwitz I. Według Bartosza Bartyzela z biura prasowego Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w obchodach rocznicowych potwierdziło obecność ok. 80 byłych więźniów niemieckich obozów.

Wizualnym symbolem uroczystości jest obraz byłej więźniarki, polskiej Żydówki Haliny Ołomuckiej "Wyzwolenie". Artystka namalowała go pastelami na kartonie. Przedstawia śmiejącą się postać. Zdaniem dyrektora Muzeum Piotra M.A. Cywińskiego unaocznia on "z jednej strony radość z końca obozowej gehenny, a zarazem niewyobrażalne piętno obozowych doświadczeń i przeżyć, które oswobodzeni będą musieli dźwigać aż do końca swoich dni".

Podczas obchodów rocznicy otwarta zostanie w byłym obozie macierzystym Auschwitz I stała rosyjska wystawa narodowa "Tragedia. Męstwo. Wyzwolenie", przygotowana przez Centralne Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Moskwie.

Rosyjska wystawa narodowa "Tragedia. Męstwo. Wyzwolenie" upamiętnia ofiary Auschwitz z dawnego ZSRR. Byli to przede wszystkim sowieccy jeńcy wojenni. Szacuje się, że do obozu trafiło ich co najmniej 15 tys., a przeżyło niespełna stu. Liczną grupą byli także mieszkańcy rejonu Mińska i Witebska. Do obozu, po akcjach pacyfikacyjnych skierowanych przeciw partyzantce, trafiło ich około 6 tys.

Wystawa składa się z trzech głównych tematów: poświęconemu tragedia sowieckich jeńców wojennych, reżimowi okupacyjnemu oraz ludności cywilnej z terenów ZSRR, która została uwięziona w Auschwitz. Jest też miejsce na fotografie więźniów i więźniarek oraz rysunki Zinowija Tołkaczewa, artysty i żołnierza Armii Czerwonej, narysowane przez niego po wyzwoleniu obozu.

Obrazy, a także swoje wrażenia i przeżycia artysta utrwalił (ze względu na brak papieru) na oryginalnych formularzach obozowych dokumentów, m.in. papeterii komendantury, co nadaje im dodatkowej wymowy.

Przestrzeń wystawiennicza została zaaranżowana przy pomocy zarówno tradycyjnych form, takich jak plansze czy instalacje, jak i przy użyciu nowoczesnych prezentacji multimedialnych, użytych do przekazu fragmentów archiwalnych filmów czy dokumentów. Wystawa, poza przestrzenią narracyjną, ma także miejsce służące edukacji oraz upamiętnianiu.

Ekspozycja uzupełnia wystawę rosyjską, której pierwsza część - "Wyzwolenie KL Auschwitz", dostępna jest już od 2010 roku.

Stałe wystawy narodowe w Muzeum powstawały z inicjatywy byłych więźniów obozu począwszy od 1960 roku. Pierwsza wystawa ówczesnego ZSRR otwarta została rok później.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.

Niemiecki obóz Auschwitz wyzwolili 27 stycznia 1945 roku żołnierze 100 Lwowskiej Dywizji Piechoty 60 Armii I Frontu Ukraińskiego. Wolności doczekało w Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau i podobozie Monowitz około 7 tysięcy więźniów. W walkach zginęło 231 żołnierzy sowieckich.

W 2005 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła dzień 27 stycznia Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

Patronat nad uroczystościami objął prezydent Bronisław Komorowski.

Główne uroczystości poprzedziła poranna msza święta w kościele Miłosierdzia Bożego w intencji ofiar, ocalonych i pokoju na świecie. Po południu przewidziano też modlitwę i oddanie hołdu ofiarom przy pomniku w Auschwitz II-Birkenau.