Chełm: Biskup i naczelnik

Porfiriusz Skarbek-Ważyński urodził się w 1730 jako syn sędziego oszmiańskiego. W 1748 r. wstąpił do bazylianów w Wilnie. Kształcił się w Kolegium Greckim w Rzymie. Nauczyciel szkół bazyliańskich w Połocku i Buczaczu, rektor kolegium we Włodzimierzu. Dwukrotnie wybierany protoarchimandrytą (przełożonym generalnym) zakonu bazyliańskiego(1772-1780 i 1788-1789). Od 1790 r. do śmierci greckokatolicki biskup chełmski. Gorliwy pasterz diecezji chełmskiej – o czym świadczą m.in. organizowane prawie w każdym roku synody diecezjalne z lat 1791-1803. Walczył z trudnościami wewnętrznymi i zewnętrznymi, do których zaliczyć należy zwłaszcza okoliczności polityczne związane z rozbiorami Rzeczypospolitej. Biskup Porfiriusz czynnie angażował się w życie polityczne kraju, był gorącym zwolennikiem reform Sejmu Wielkiego, z Konstytucją 3 Maja na czele. 6 kwietnia 1794 r. przewodniczył zjazdowi mieszkańców ziemi chełmskiej, który uchwalił Przystąpienie do aktu powstania narodu obywateli województwa ruskiego, ziemi chełmskiej i powiatu krasnostawskiego. 16 kwietnia wybrany został naczelnikiem Komisji Porządkowej Ziemi Chełmskiej – lokalnego organu cywilnej władzy powstańczej. Cieszył się zaufaniem samego Naczelnika T. Kościuszki. Po klęsce wojsk kościuszkowskich pod Chełmem (8 czerwca 1794) zmuszony był schronić się do Galicji, wywożąc przed Rosjanami zebrane na cele powstania ofiary obywateli ziemi chełmskiej (które zdołał stamtąd przekazać do powstańczej Warszawy). Do Chełma powrócił dopiero po zajęciu miasta przez Austriaków. Po III rozbiorze (1795) wycofał się z życia politycznego, stojąc na gruncie lojalności wobec władz austriackich. Zmarł w Chełmie 9 marca 1804 r. i został pochowany w podziemiach obecnej Bazyliki NMP. Pozostawił obszerny rękopiśmienny Diariusz. Parafia Greckokatolicka pw. Narodzenia NMP w Lublinie, poczuwając się do moralnej powinności pielęgnowania tradycji zniesionej przez carat (1875) greckokatolickiej diecezji chełmskiej, w roku 2004 – dla uczczenia dwusetnej rocznicy śmierci biskupa Porfiriusza – wydała reprint akt synodów diecezjalnych chełmskich, którego prezentacja będzie elementem sesji poświęconej pamięci biskupa. Po sesji – Boska Liturgia (Msza św.), która zostanie odprawiona pod przewodnictwem Ks. Arcybiskupa Jana Martyniaka, Metropolity Przemysko-Warszawskiego, Zwierzchnika Kościoła greckokatolickiego w Polsce. Miejscem celebry będzie Bazylika NMP w Chełmie, przy której rezydował i w której podziemiach został pochowany biskup Porfiriusz. Stąd też po Liturgii odprawiona zostanie Panachyda za dusze śp. Porfiriusza Skarbek-Ważyńskiego i innych pochowanych tam pasterzy diecezji chełmskiej. Liturgia w Bazylice NMP łączy obchody ku czci biskupa Porfiriusza z zapoczątkowanym w 2003 r. zwyczajem celebrowania w tej świątyni Liturgii wschodniej w święto Męczenników Pratulińskich (23 stycznia – w tym roku przeniesione o dzień), ofiar reżimu carskiego, rozstrzelanych w 1874 r., którzy byli wiernymi greckokatolickiej diecezji chełmskiej.