Świadkowie Polski chrześcijańskiej

- Kościół od wieków jest skarbnicą, przechowującą cenne świadectwa naszej chrześcijańskiej przeszłości. Naszym obowiązkiem jest ratowanie takich obiektów, by mogły zostać przekazane w dobrym stanie kolejnym pokoleniom - powiedział  14 grudnia kard. Stanisław Dziwisz, w trakcie prezentacji w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie zakonserwowanych ksiąg.

Najstarszym zakonserwowanym rękopisem jest benedykcjonał z XI w. Jest jedną z najstarszych ksiąg tego typu w Europie i jedyną w Polsce. Jej strony wykonane są z pergaminu. Zapisano je czarnym atramentem. Do tytułów oraz inicjałów użyto atramentu czerwonego.

- To jeden z najstarszych świadków Polski chrześcijańskiej. Liczący 202 strony kodeks, powstał zapewne w Niemczech i być może był przeznaczony dla opactwa w Dijon. Nie wiemy w jaki sposób znalazł się na Wawelu. Wzmiankę o nim znajdujemy w najstarszym spisie kodeksów kapituły krakowskiej, wykonanym w 1110. roku. Kodeks ma oryginalną oprawę z dębowych desek pokrytych irchą - powiedział ks. prof. Jacek Urban, dyrektor Archiwum Kapitulnego na Wawelu.

Benedykcjonał jest księgą liturgiczną zawierającą formuły błogosławieństw udzielanych przez biskupa, ułożone w porządku roku liturgicznego.

Zakonserwowano również mszał  z XV w. z katedry wawelskiej, jeden z zachowanych tam 10. rękopiśmiennych ksiąg tego typu .

- Ten egzemplarz niekompletny. Brakuje w nim pierwszych 47 pergaminowych kart – poinformował ks. prof. Urban.

Renowacji poddano także cenny inkunabuł, drukowaną w Baszylei  księgę z 1477 r., pochodzącą ze zbiorów biblioteki krakowskiej kapituły katedralnej na Wawelu.

- To "Pantheologia" dominikanina Raineriusa z Pizy, zawierająca słownik ważnych pojęć teologicznych. W trakcie konserwacji na wyklejce księgi odkryto dwa pergaminowe dokumenty. Pierwszy z nich dokumentuje instalację w roku  1433 Tomasza Strzempińskiego na kanonię gnieźnieńską. Strzempiński został później biskupem krakowskim. Drugi dokument powstał przed rokiem 1449 i dotyczy kontrowersji  z czasów tzw. schizmy bazylejskiej – powiedział ks. prof. Urban.

Obydwa znalezione dokumenty zostały wyciągnięte z wyklejki księgi i poddane konserwacji.

Zakonserwowano również 38 tomów akt z Archiwum Kurii Metropolitalnej. Są fragmentem liczącego ponad 600 tomów zbioru akt sądowych oficjałów sądu biskupiego oraz akt czynności biskupów krakowskich. Zbiór ten powstawał w latach 1410-1796.

- Do konserwacji wybrano te tomy, które były najbardziej zniszczone. Wraz z pozostałymi stanowią cenne źródło do dziejów naszej archidiecezji i Małopolski. Są stale w użyciu, korzystają z nich badacze. Wśród zakonserwowanych akt są m. in. rękopisy z XV w. Zachowane w Krakowie "Acta Officialia" i "Acta Episcopalia", należą do najcenniejszych zbiorów tego typu w Polsce - powiedział ks. prof. Urban.

Konserwacji wszystkich prezentowanych ksiąg dokonała renomowana konserwatorka krakowska Ewa Pietrzak.

- Najbardziej zniszczony był inkunabuł wawelski. Karty noszą ślady zalania. Jedna czwarta kart była zagrzybiona i zniszczona przez owady. Pogryzione były również deski oprawy. W przypadku mszału, pergaminowe karty rozsypywały się w rękach - powiedziała konserwatorka.

Renowacja cennych ksiąg była możliwa dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W kolejnych latach konserwacji zostaną poddane inne krakowskie archiwalia kościelne.

Czytaj także:

Pacjenci specjalnej troski