Prawosławni kolędują

W piątek przypada drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia według kalendarza juliańskiego. W tym terminie obchodzi je wielu wiernych obrządków wschodnich, zwłaszcza prawosławni we wschodniej części kraju, ale również np. grekokatolicy i staroobrzędowcy.

Kolędowanie to tradycja widoczna zwłaszcza na wsi, gdzie grupy młodzieży wędrują od domu do domu, śpiewają kolędy i dostają za to "kolędę" - słodycze, coś do zjedzenia czy pieniądze. Niektóre grupy zbierają pieniądze na cel społeczny, np. remont cerkwi.

W Kościele prawosławnym nie ma tradycji budowy szopek (w świątyniach ich miejsce zajmują wystawione do adoracji ikony Bożego Narodzenia), a kolędnicy chodzą od domu do domu z gwiazdą. Według dawnych zwyczajów, gwiazda kolędnicza powinna być zbudowana przez mężczyzn w czasie postu poprzedzającego święta. Kolorowa, zdobiona frędzlami z bibuły, w środku ma najczęściej ikonę przedstawiającą Boże Narodzenie.

Kolędowanie w Cerkwi rozpoczyna się z pierwszym dniem świąt i trwa do Święta Jordanu, czyli do 19 stycznia.

W woj. podlaskim, gdzie są największe w kraju skupiska prawosławnych, działa kilkadziesiąt zespołów folklorystycznych mniejszości białoruskiej czy ukraińskiej, które w swoim repertuarze mają kolędy i bożonarodzeniowe przyśpiewki w różnych językach. Najbardziej znanych kolęd jest około stu, ale są też utwory o charakterze lokalnym.

Prawosławni duchowni zwracają jednak uwagę, że kolęda nie jest pieśnią liturgiczną, choć te śpiewane przez prawosławnych w treści są zgodne z nauką Cerkwi. Np. mowa jest w nich o grocie narodzenia Chrystusa, a nie o stajence.

W Białymstoku zwyczaj kolędowania starają się podtrzymać bractwa cerkiewne i organizacje mniejszości białoruskiej, organizując spotkania kolędników i większych zespołów, które w swym repertuarze kolędy mają. Członkowie Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Polsce sami w piątek i sobotę kolędują i odwiedzają osoby, które zechcą ich przyjąć.

Tradycję kolędowania starają się też podtrzymać staroobrzędowcy, których największe w kraju skupiska są na Suwalszczyźnie. To ruch religijny powstały przed laty w rosyjskim prawosławiu. U staroobrzędowców kolędowanie rozpoczęło się pierwszego dnia świąt.

W tej tradycji nie jest to jednak forma zabawy świątecznej, lecz bardziej obrzęd religijny. "Christosławcy" (kolędnicy - PAP) z nastawnikiem (duchownym) chodzą po domach i oddają się modlitwie oraz rozważaniom duchowym. Mieczysław Kapłanow, który jest nastawnikiem staroobrzędowców na Suwalszczyźnie kolęduje w Gabowych Grądach w pow. augustowskim. To miejscowość niemal całkowicie zamieszkiwana przez wyznawców Kościoła staroobrzędowego. Jest ich tam blisko dwustu.

Kapłanow powiedział PAP, że podczas kolędowania ubrany jest w strój kapłana, tak jak podczas nabożeństw. Zachodzi do każdego domu. Tam składa życzenia i przez kilkanaście minut rozmawia ze swoimi wiernymi m.in. o ich problemach i wspiera duchowo. Podczas kolędowania są śpiewane pieśni religijne. Kolędowanie, chociaż mniej uroczyste, będzie trwało u staroobrzędowców przez dwa tygodnie, bo nastawnik musi dotrzeć do wszystkich wiernych swojej gminy wyznaniowej.

Przed świętami ukazała się w Białymstoku płyta "Kolędy starobiałoruskie z Podlasia". Jeszcze kilkadziesiąt lat temu były one powszechnie wykonywane, ale we współczesnych zbiorach kolęd przynajmniej część z nich już w ogóle nie jest prezentowana. Niektóre z utworów na płycie pochodzą z XVI-XVII wieku.

W najbliższą niedzielę i czwartek w Białymstoku, znanych w Kościele prawosławnym kolęd w języku białoruskim, ukraińskim, rosyjskim i polskim, będzie można posłuchać w sali koncertowej Opery i Filharmonii Podlaskiej.