Krzyż harcerski nie tylko dla ZHP

Decyzja jest nieprawomocna, przysługuje od niej skarga do NSA.

Prawa ochronne na wzór krzyża harcerskiego UP przyznał Głównej Kwaterze ZHP w 2004 r. Od tej pory podlegał on ochronie, jako "znak towarowy CZUWAJ" (taki napis znajduje się na odznace). Sprzeciw wobec decyzji urzędu zgłosiło Naczelnictwo ZHR, które uznaje krzyż za tradycyjną odznakę ruchu harcerskiego w Polsce. A używanie takich odznak, tak jak tradycyjnego hymnu i symboliki harcerskiej, wpisane jest w Statut ZHR uchwalony w 1989 r.

Sąd podzielił zdanie UP, który uznał, że zgłoszenie znaku towarowego narusza zasady współżycia społecznego. W ocenie sądu zasadą taką jest w tej sprawie swobodny dostęp do symboli i odznaczeń harcerskich tradycyjnie stosowanych przez te organizacje.

Obecny w sądzie zastępca naczelnika ZHP Krzysztof Budziński nie chciał powiedzieć, czy Związek zaskarży czwartkowy wyrok. "Ta decyzja nie należy do mnie, podejmą ją władze Związku" - powiedział.

Zadowolenia nie krył z kolei wiceprzewodniczący ZHR Lech Najbauer. "Rozstrzygnięcie WSA jest trafne, słuszne i odpowiada poczuciu sprawiedliwości. Sąd wyraźnie wskazał, że wszędzie tam, gdzie było i jest harcerstwo, tam jest krzyż harcerski. Jedna z organizacji nie może zawłaszczyć tego symbolu" - powiedział PAP.

Spór pomiędzy ZHP i ZHR o prawa ochronne na krzyż harcerski rozpoczął się w 2000 r., gdy ZHP zgłosił wniosek w Urzędzie Patentowym o ochronę prawną wzoru tej najważniejszej odznaki harcerskiej. W ocenie ZHR Związek Harcerstwa Polskiego zrobił to w z złej wierze, wiedząc, że jest ona używana także przez inne organizacje harcerskie.

W postępowaniu przedstawiciele ZHR dowodzili, że ZHP nie powinien mieć wyłącznego prawa do krzyża harcerskiego, bo zarówno przed II wojną światową, w jej trakcie, jak i po 1945 r. był on legalnie używany przez liczne organizacje harcerskie. Ponadto, w ich ocenie, monopol ZHP na używanie krzyża został zniesiony w 1990 r., wraz z nowelizacją ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Ostatni argument podzielił UP.

Z kolei ZHP podkreślał, że organizacja ta wystąpiła o ochronę znaku jedynie, by zapobiec wykorzystywaniu go w sposób komercyjny, nielicujący z ideą harcerstwa i nigdy nie podejmowała kroków, których celem byłoby uniemożliwienie innym organizacjom harcerskim korzystania z tego znaku. W czwartek Budziński mówił, że były takie przypadki, m.in. jeden z piekarzy produkował "chleb harcerski", na którego etykiecie umieszczał wizerunek krzyża. W czwartek sąd ocenił jednak, że deklaracje ZHP nie mają żadnego znaczenia, bo w myśl prawa podmiot, któremu przyznane są prawa ochronne do znaku towarowego, ma wyłączne prawo do jego używania.

W skierowanej do WSA w Warszawie skardze na decyzję UP reprezentujący ZHP podkreślali, że "krzyż harcerski od zarania dziejów harcerstwa był zawsze i wyłącznie odznaką organizacyjną ZHP" i obowiązywał w tej organizacji "począwszy od 1916 r., przez cały okres II RP, następnie w konspiracyjnym ZHP, działającym w okresie okupacji pod kryptonimem Szare Szeregi. W latach 1945-1950 był odznaką ZHP, a od chwili reaktywowania ZHP podczas Zjazdu Łódzkiego (w grudniu 1956 r. - PAP) obowiązuje do dziś".

W ocenie ZHR istnieją jednak wątpliwości co do ciągłości prawnej ZHP. Organizacja zwraca uwagę, że tuż po II wojnie światowej ruch harcerski w Polsce zlikwidowano, a ZHP reaktywowano w 1956 r. na bazie struktur Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej - odpowiednika radzieckiego Komsomołu. W ocenie władz ZHR prawo do spuścizny przedwojennego ruchu harcerskiego ma Związek Harcerstwa Polskiego, który do dziś funkcjonuje w Londynie. WSA w ustnym uzasadnieniu uznał, że "nie jest jednoznaczne, kto ma prawo do spuścizny przedwojennego ruchu harcerskiego".

Krzyż harcerski to odznaka nadawana członkom organizacji harcerskiej podczas składania przyrzeczenia. Wzorowana jest na odznaczeniu Virtuti Militari. Jako odznaka polskiego harcerstwa został zatwierdzony podczas konferencji zjednoczeniowej ZHP w 1918 r.

ZHR istnieje od 1989 r. i jest - po ZHP - drugą co do wielkości organizacją harcerską w Polsce. Dziś do ZHR należy ok. 15 tys. członków; do ZHP - ok. 120 tys.