Balon Cháveza

Wenezuela Hugo Cháveza to podręcznikowy przykład ślepej uliczki, jaką jest socjalizm. Niestety, podręcznik pisze się dalej.

Podczas kampanii wyborczej Hugo Chávez był w doskonałej formie
PAP/DPA/Miraflores

Jeśli mieszkasz w kraju, który opływa w bogactwa naturalne, a twój budżet domowy tego nie odczuwa, natomiast odczuwają to budżety domowe nadmiernej liczby urzędników państwowych – najpewniej padłeś ofiarą socjalizmu. Jeśli do tego nie jesteś w stanie, choć warunki pozwalają, zmienić władzy, która tę plagę przyniosła – najpewniej sam stałeś się socjalistą. Tak można by w dużym uproszczeniu opisać los Wenezuelczyków pod rządami Hugo Cháveza. Ostatnie wybory pokazały, że większość obywateli ciągle nie widzi alternatywy. „Jakoś trzeba będzie żyć dalej, mimo tych plotek”, mówił prezydent jeszcze w czasie kampanii wyborczej, komentując pogłoski o swojej śmierci. Chodziło wprawdzie o ciężką chorobę, którą udało mu się pokonać, ale w kontekście zwycięskich wyborów można traktować to zdanie również politycznie.

Być jak Fidel

Rewolucjonista, który nie doszedł do władzy na drodze rewolucji i pewnie trochę tego zazdrości Fidelowi Castro, z którym łączą go bliskie relacje. Hugo Chávez jako wojskowy dowódca (podpułkownik spadochroniarzy) próbował wprawdzie w 1992 roku dokonać zamachu stanu przeciwko prezydentowi Carlosowi Andrésowi Perézowi, ale skończyło się to porażką i więzieniem. Upragnioną władzę zdobył za to kilka lat później, gdy jako popularny lider rewolucji boliwariańskiej (od Simóna Bolívara, XIX-wiecznego bohatera walk o wyzwolenie Ameryki Południowej od Hiszpanów) wygrał demokratyczne wybory prezydenckie.

Dobrze trafiał w nastroje społeczeństwa, zmęczonego skorumpowanymi rządami prawicy i socjaldemokratów. Po 14 latach rządów trudno jednak mówić o zmianie akurat w temacie korupcji – przeciwnie, „podatek korupcyjny”, do jakiego przywykli Wenezuelczycy, stał się symbolem rozdmuchanej biurokracji. To dzięki ogromnym wpływom z wydobycia ropy naftowej Chávezowi ciągle udaje się utrzymać państwowy moloch, który ma stwarzać pozory dobrobytu i który w oficjalnej propagandzie można przedstawić jako sprawnie funkcjonujący aparat. W rzeczywistości to sztucznie utrzymywany przy życiu twór, który równie sztucznie zaniża wskaźniki bezrobocia – na skutek masowego zatrudniania urzędników na zupełnie zbędnych stanowiskach (w ciągu 14 lat z niespełna 1 mln etatów urzędniczych zrobiło się nagle blisko 2,5 mln!).

Owoce „rewolucji”

Efektem zżerającej państwo korupcji jest zastój m.in. w edukacji i służbie zdrowia (krytycy Cháveza pytają, jak to możliwe, by tak bogatego w złoża naftowe kraju nie było stać na profesjonalne szpitale i lekarzy – sam prezydent leczył się na Kubie), w budowie dróg i całej infrastruktury. Skorumpowane sądy i policja to z kolei doskonałe warunki do rozwoju przestępczości – i pod tym względem Wenezuela znajduje się w czołówce krajów południowoamerykańskich. Tylko w ciągu ostatnich 10 lat ofiarami mordów padło grubo ponad 100 tys. osób! Kiepsko prezentują się również dane dotyczące mieszkań, a budowane na szybko w czasie kampanii wyborczej lokale komunalne są tylko kroplą w morzu potrzeb. Propaganda znowu jednak zrobiła swoje, nagłaśniając przypadek ufundowania przez „budżet państwa” mieszkania trzymilionowej fance Cháveza na portalu społecznościowym. Nieważne, że ponad 2 mln osób nadal mieszkania nie posiada.

Słabość państwa socjalistycznego obnażyły klęski żywiołowe, jakie dotknęły Wenezuelę w ostatnich latach. Susze, trzęsienie ziemi i powodzie skłoniły Cháveza do ograniczania dostaw prądu, a nawet wymuszania na ludziach oszczędzania wody. I znowu odezwały się głosy bardziej trzeźwych obywateli, pytających, jak to możliwe, by kraj tak bogaty w złoża ropy (największe na świecie, wg U.S. Geological Survey, liczące ponad 500 mld baryłek, dwukrotnie więcej, niż posiada Arabia Saudyjska) nie miał właściwie żadnej sprawnej i przygotowanej na kataklizmy infrastruktury energetycznej. Nawet 7 mld dolarów, jakie rocznie Chávez rozdaje swoim przyjaciołom w Ameryce Południowej (w tym Kubie), nie tłumaczy braku w rozwoju cywilizacyjnym Wenezueli. W czasie kampanii wyborczej wybrzmiały też inne pytania: m.in. o wzrastający coraz bardziej wskaźnik importu żywności z zagranicy. W stosunku do roku 1998, gdy Chávez obejmował władzę, wzrósł on aż do kilkudziesięciu procent.

Na prawo od Obamy

Chávez od lat konsekwentnie starał się budować swój wizerunek nieprzejednanego „antyimperialisty” i zaciekłego wroga USA. Na arenie międzynarodowej tworzył sojusze także z krajami, które z Zachodem mają nie po drodze. W osobie Cháveza prezydent Iranu Ahmadineżad znalazł nie tylko sojusznika, ale i wiernego fana. Zresztą z wzajemnością. Wspólne poglądy na sprawy międzynarodowe, a w szczególności niechęć wobec USA, ułatwiły zawarcie umów handlowych. Efekt – w ciągu dwóch lat wzajemne obroty wzrosły z 1 do ponad 50 mln dolarów rocznie. A żeby było jeszcze bliżej – ustanowiono cotygodniowe połączenia lotnicze z Teheranu do Caracas.

Zresztą sojusz z Wenezuelą okazał się dla Iranu furtką do pełnego sukcesu w niemal całej Ameryce Łacińskiej. Sam Hugo Chávez nie ukrywa, że w sojuszu z Iranem widzi szansę na przeciwstawienie się Stanom Zjednoczonym. Chávez i Ahmadineżad wspólnie szkolą kadrę wojskową, wspólnie też produkują amunicję. W swojej niechęci wobec USA Chávez potrafi jednak użyć czasem bardzo inteligentnej, ironicznej retoryki. Tak komentował na przykład coraz większą ingerencję państwa na początku kryzysu w Stanach: „Towarzysz Obama właśnie znacjonalizował General Motors. Fidelu, musimy być ostrożni, bo skończymy na prawo od niego”, mówił w telewizji.

Jezus socjalistą

Od początku swoich rządów Chávez starał się budować państwo autorytarne. W gruncie rzeczy to państwo policyjne, które już nieraz pokazało, że w „budowie socjalizmu” nie będzie oszczędzać w „środkach prewencyjnych”. Od początku Chávez miał na pieńku nie tylko z opozycją, ale również z Kościołem katolickim. Prezydent miał w ogóle dość niejednoznaczny stosunek do religii. Z jednej strony dawał się sfotografować podczas procesji w koszulce z wizerunkiem Jezusa, z drugiej wyraźnie dystansował się od Kościoła.

To zresztą charakterystyczne dla różnych parareligijnych nurtów rewolucyjnych, które w osobie Chrystusa dopatrują się ucieleśnienia lewicowych ideałów. Sam Chávez określał Jezusa jako „największego w dziejach socjalistę” oraz chętnie przeciwstawiał Go Kościołowi katolickiemu. „Jestem chrześcijaninem i zarazem marksistą. I jestem przekonany, że gdyby Jezus zszedł na ziemię, wymierzyłby mu baty za te wszystkie kłamstwa”, mówił o prymasie Wenezueli kard. Jorge Urosie. To w reakcji na mocne słowa hierarchy, że „marksistowsko-komunistyczna linia prowadzi kraj do ruiny, gospodarczej katastrofy i powiększania się ubóstwa”. Te słowa z kolei padły po tym, jak Chávez zażądał od Watykanu, by wymienił „nazbyt prawicowy” episkopat wenezuelski.

Inny wenezuelski kardynał, José Castillo Lara w wywiadzie dla włoskiego „Il Messagero” opisywał prezydenta w jeszcze mocniejszych słowach: „Hugo Chávez to paranoik. A dokładnie dyktator paranoik. (...) To pajac, jest tym, kim wygodnie jest mu być. Kiedy spotyka Kaddafiego, przedstawia się jako muzułmanin. O sobie mówi, że jest chrześcijaninem, i pokazuje się z krzyżem w ręku, ale ludzie mu nie wierzą”.

Trudno powiedzieć, co stanie się z Wenezuelą w ciągu kolejnej kadencji Cháveza: z gospodarką, rozwojem, opozycją, Kościołem. Przed wyborami zapowiadał kontynuację kursu socjalistycznego. Podobnie mówił w 2007 roku: „Nikt i nic nie powstrzyma naszego pociągu rewolucji! Nikt nie zatrzyma pociągu rewolucji socjalistycznej w Wenezueli! Choćbyśmy nie wiem ile musieli za to zapłacić! Bez względu na cenę!”. Ponieważ prędzej czy później socjalistyczny balon musi pęknąć, można tylko obawiać się, jaką cenę Chávez ma na myśli.