publikacja 21.01.2005 12:32
O tworzenie napięć w świecie prawosławnym oskarżył Patriarchat Moskiewski metropolita Stefan, zwierzchnik Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego (EAKP), podlegającego Patriarchatowi Ekumenicznemu Konstantynopola.
W wywiadzie dla gazety "Eesti Päevaleht" oświadczył on, że sytuacja prawosławia w Estonii jest nienormalna i że "jest ona uwarunkowana okupacją sowiecką". "Dobrze wiemy, że jurysdykcja Estońskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (EKP PM) wiąże się z całą strategią polityczną Rosji wobec Estonii i w ogóle krajów nadbałtyckich" - oświadczył hierarcha. Podkreślił, że "na pozór wygląda, iż wszystkie zagadnienia między nami zostały rozwiązane, w rzeczywistości jednak wcale tak nie jest". Wyjaśnił, że na kierowany przezeń Kościół "wywierany jest straszny nacisk, i to nie tylko w wymiarach Estonii, ale także na międzynarodowym szczeblu Kościołów prawosławnych". Przyczyna obecnego stanu rzeczy tkwi, według metropolity, w tym, że Patriarchat Moskiewski systematycznie odmawia udziału w spotkaniach, w których uczestniczy EAKP. "Tego rodzaju strategia obróci się kiedyś przeciw samej Moskwie" - uważa Stefan. Dodał, że oznacza to izolację Patriarchatu. "Aleksy (zwierzchnik Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego - KAI) powinien w końcu odpowiedzieć na pytanie: jeśli został ochrzczony w EAKP, to jak może nie uznawać Kościoła, który zrobił z niego prawosławnego?" - zapytał retorycznie metropolita. Zapewnił, że modli się, "aby w dniu, gdy stanie on [Aleksy - KAI] na sądzie ostatecznym, nie było mu wstyd z powodu spraw, dotyczących naszych Kościołów". "Jest on patriarchą największego Kościoła prawosławnego, ale mimo wszystko nie pierwszym patriarchą i należało by mu o tym przypomnieć" - dodał zwierzchnik EAKP. Wyraził następnie ubolewanie, że gdy Aleksy II odwiedził Estonię w 2003 r., "nie zrobił żadnego gestu, który świadczyłby o jego ubolewaniu z powodu spraw, jakie działy się w Estonii, gdy kierował on tutejszym Kościołem". "Pod względem duchowym jego ostatnia wizyta tutaj zakończyła się, moim zdaniem, fiaskiem. Okazał się on niezdolny do przezwyciężenia przeszkód, zbudowanych przez jego Kościół, aby ostatecznie zapanował pokój" - powiedział metropolita. Na zakończenie nawiązał do rozpoczynającej się 20 stycznia wizycie prezydenta Estonii Arnolda Rüütela w Moskwie, gdzie ma on m.in. odebrać nagrodę "Za wybitną działalność na rzecz umacniania jedności narodów prawosławnych". Według hierarchy, szef państwa wiele uwagi poświęca budowie pokoju i jedności w przyszłości. "Podczas gdy odczuwamy nacisk ze strony Patriarchatu Moskiewskiego, gdy Estonię oskarża się o nieposzanowanie mniejszości, prezydent udaje się do Moskwy, aby pokazać, że Estonia odnosi się do mniejszości dokładnie tak, jak do wszystkich pozostałych swych mieszkańców" - powiedział hierarcha.
Konflikt w łonie estońskiego prawosławia trwa niemal od początku odzyskania przez ten kraj niepodległości w 1991 r. Odrodził się wówczas wspomniany EAKP, utworzony na mocy tomosu (dekretu) patriarchy ekumenicznego z 1923. Kościół ten działał do chwili zagarnięcia Estonii przez Armię Czerwoną w 1940 i włączenia kraju w skład ZSRR. Po 1944, gdy Estonia ostatecznie na wiele lat utraciła niepodległość, hierarchia i znaczna część duchowieństwa EAKP wyemigrowała na Zachód, tworząc tzw. Synod Sztokholmski tego Kościoła. Po odzyskaniu niezależności jego władze powróciły do Estonii, gdzie istniały już struktury RKP, skupiające większość miejscowych prawosławnych, głównie Rosjan. Od tamtego czasu utrzymuje się napięcie w stosunkach między obu jurysdykcjami, które doprowadziło nawet do zerwania w lutym 1996 łączności modlitewnej i prawnej między Moskwą a Konstantynopolem (przywróconej po kilku miesiącach). Z ramienia patriarchy ekumenicznego Bartłomieja I parafiami EAKP zarządzał początkowo arcybiskup Finlandii Jan, a od 1999 na czele Kościoła stoi prawie 65-letni obecnie metropolita Stefan (Charalambidis). Parafiami podlegającymi Moskwie kieruje od 1992 arcybiskup talliński i estoński Korneliusz (Jakobs; 80 lat). Obecny patriarcha moskiewski Aleksy II urodził się w 1929 w Tallinie i został ochrzczony właśnie w EAKP, bo tylko taki Kościół istniał wtedy w Estonii.