Dobiegające końca trzydniowe spotkanie, które rozpoczęło się 29 listopada, było okazją do refleksji nad wyzwaniami dla wychowania w Europie i Polsce. Forum było również sposobnością do przypomnienia o potrzebie troski o narodową tożsamość. Mówiąc o miejscu Polski w Europie jako wyzwaniu dla wychowania prof. Katarzyna Olbrycht z Uniwersytetu Śląskiego zauważyła, że jednym z najpilniejszych zadań jest dziś przygotowanie Europejczyków do życia w sytuacji wzrastającej wielokulturowości Europy. Chodzi o uświadomienie, że funkcjonowanie podmiotowe każdego Polaka, ale także społeczeństwa polskiego w Unii Europejskiej, wymaga określonych kompetencji - językowych, cywilizacyjnych, społecznych, kulturowych, że jest to warunek partnerskich kontaktów z mieszkańcami Europy, normalnego podróżowania, efektywnego kształcenia się w innych krajach, poszukiwania w nich pracy dającej satysfakcję, poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Zdaniem prof. Olbrycht, ważnym wyzwaniem jest też budzenie świadomości własnej podmiotowości i godności, a także podmiotowości i godności innych - jednostek i narodów, wymagającej szacunku i zrozumienia. Prelegentka podkreśliła, że w duchu nauczania Jana Pawła II podstawowym wyzwaniem dla współczesnego wychowania jest budowanie tożsamości poszczególnych ludzi i wspólnot na podstawie tego kim są i kim chcą być, a nie, mimo presji dzisiejszej kultury, jedynie, bądź głównie na podstawie tego co mają i co pragnęliby mieć. O. prof. Leon Dyczewski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawiając temat: "Rodzina u podstaw kształtowania postawy patriotycznej" zauważył, że rodzina ma nadal właściwości kulturotwórcze, nadal przekazuje wartość patriotyzmu i kształtuje postawę patriotyczną, tylko czyni to w nieco mniejszym zakresie i w inny sposób niż dawniej. Powiedział, że powiązanie patriotyzmu ojczyźnianego z rodzinnym jest szczególnie widoczne w sytuacji utraty państwowości lub emigracji, kiedy przychodzi żyć w obcym państwie. W jednym i drugim przypadku, kiedy brakuje instytucji wspierających patriotyzm ojczyźniany lub ich działalność jest mocno ograniczona czy kontrolowana wówczas to właśnie w rodzinie kultywuje się i przekazuje dziedzictwo kulturowe kraju, tęskni się za nim i na różne sposoby się je utrwala i pomnaża. O. profesor zauważył, że biorąc pod uwagę fakt, że media coraz bardziej stają się ponadnarodowe i globalne, ciężar kształtowania postawy patriotycznej i ukazywanie patriotyzmu jako szczególnie cennej wartości w dzisiejszych procesach globalizacji spoczywa przede wszystkim na rodzinie.

O tym, że patriotyzm jest istotnym elementem wychowania w każdych czasach przypomniał ks. dr Marek Dziewiecki z Uniwersytetu Kard. Stefana Wyszyńskiego. W sytuacji, gdy promowany jest ideał "obywatela świata", który pozbawiony jest własnej ojczyzny oraz tradycji narodowych koniecznym jest wychowanie patriotyczne, bo dotyka ono natury człowieka i jego podstawowych potrzeb i więzi m.in. potrzeby życia i rozwoju we wspólnocie, którą tworzą rodzina i naród. Wyjaśniając co to oznacza być patriotą dzisiaj ks. Dziewiecki podkreślił, że chodzi o: solidne wypełnianie obowiązków obywatelskich na co dzień, np. pełnienie służby wojskowej, płacenie podatków, ochrona środowiska, własności i zasobów naturalnych własnego kraju, aktywna troska o honor ojczyzny i dobre imię rodaków. Psycholog zauważył, że w żadnej dziedzinie życia ignorancji nie można pogodzić z miłością i troską, dlatego ważnym przejawem patriotyzmu jest dobra znajomość historii i kultury ojczyzny, tradycji i wartości, a także obecnych uwarunkowań i potrzeb. W XVIII Forum Szkół Katolickich wzięli udział przedstawiciele prawie 500 katolickich placówek oświatowych działających w naszym kraju. Gościem specjalnym spotkania był kard. Zenon Grocholewski, prefekt watykańskiej Kongregacji Wychowania Katolickiego. Na program Forum złożyły się obok licznych konferencji, także panele i specjalistyczne warsztaty związane z prawną stroną oświaty. Ważnym aspektem spotkania była wspólna modlitwa. W Polsce najwięcej szkół katolickich (43 proc.) prowadzą zgromadzenia zakonne męskie i żeńskie, na drugim miejscu (36 proc.) są stowarzyszenia a na trzecim (21 proc.) diecezje i parafie. Czarnymi plamami na mapie kraju, gdzie szkolnictwo katolickie, mimo podjętych inicjatyw, upadło lub nie rozwija się są: Kluczbork, Kartuzy i Pelplin, Wodzisław i Konin. Wśród 476 katolickich szkół najwięcej jest gimnazjów (164), szkół podstawowych (136) i liceów ogólnokształcących (136). Przydomek "katolicki" nosi też 21. szkól specjalnych dla młodzieży z problemami wychowawczymi lub rozwojowymi i 19. szkół zawodowych. W skali ogólnopolskiej w szkołach katolickich uczy się 0,82 proc. dzieci i młodzieży ( niemal 52 tys. uczniów na ogólną liczbę ponad 6,3 mln).