Ogólne ramy duszpasterstwa trzeźwości zostały ujęte w „Wytycznych Episkopatu Polski dla kościelnej działalności trzeźwościowej”, przyjętych przez Episkopat Polski 17 VI 1959 r., a znowelizowanych 1 IV 1971 r. na 124. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski w Warszawie. Dokument ten powstał w okresie Wielkiej Nowenny jako element milenijnego programu odrodzenia moralnego i zbiera wieloletnie doświadczenia pracy trzeźwościowej Kościoła. Według tychże Wytycznych celem kościelnej działalności trzeźwościowej jest wykorzenienie pijaństwa i alkoholizmu oraz ugruntowanie cnoty trzeźwości w narodzie polskim w myśl propagowanej zasady „przez dobrowolną, całkowitą abstynencję wielu do trzeźwości stanowej i zawodowej wszystkich". Zgodnie z postulatami „Wytycznych Episkopatu...” na wielu uczelniach i wydziałach teologicznych pojawiła się tematyka uzależnień i psychoprofilaktyki. W 1970 r. powołano Komisję Episkopatu Polski ds. Trzeźwości, której zadaniem było koordynowanie pracy trzeźwościowej na terenie Polski. W 1997 r. utworzono Zespół ds. Apostolstwa Trzeźwości przy KEP, który przejął zadania Komisji ds. Trzeźwości. W trakcie 343. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, 6 marca 2008 roku, mianowany został nowy przewodniczący Zespołu Apostolstwa Trzeźwości KEP. Został nim bp Tadeusz Bronakowski, biskup pomocniczy diecezji łomżyńskiej. Przez ostatnie dwie kadencje funkcję tę pełnił bp. Antoni Pacyfik Dydycz, ordynariusz drohiczyński. W każdej diecezji powołani są diecezjalni duszpasterze trzeźwości. Duszpasterstwo trzeźwościowe prowadzą także zgromadzenia: franciszkanie, kapucyni, marianie, michalici, pallotyni, paulini i filipini. Parafie udostępniają pomieszczenia na spotkania grup AA, gromadzące osoby pragnące wyjść z uzależnienia. Co roku odbywają się liczne pielgrzymki w intencji trzeźwości, m.in. do Niepokalanowa (archidiec. warszawska; franciszkanie), Miejsca Piastowego (archidiec. przemyska; michalici), Krzeszowa (diec. legnicka), Rokitna (diec. zielonogórsko-gorzowska). Warto zauważyć, że po Soborze Watykańskim II zostały powołane do istnienia w Polsce organizacje, które możemy określić jako organizacje apostolstwa trzeźwości. Pierwszą była Krucjata Wyzwolenia Człowieka proklamowana w 1979 roku, a następnym Ruch Trzeźwości im. św. Maksymiliana Kolbego ogłoszony na Jasnej Górze w 1982 roku. Następne organizacje rozwinęły się dopiero po roku 1989, gdy zaistniała sytuacja polityczna, która umożliwiła ich powstanie. Dziś celem istniejących organizacji jest nie tylko zaradzenie problemom wynikającym z pijaństwa, ale wychowanie do trzeźwości, stąd powstanie m.in. Dziecięcej Krucjaty Niepokalanej czy Stowarzyszenia Wspierania Dzieł Ewangelizacji „Agapa”.

Wśród inicjatyw związanych z upowszechnianiem trzeźwości wymienić należy Tydzień Modlitw o Trzeźwość Narodu (od ostatniej niedzieli karnawału do I Niedzieli Wielkiego Postu), ogólnopolskie spotkania trzeźwościowe w Licheniu (ostatnia sobota i niedziela lipca) i na Jasnej Górze , a także Wesele Wesel – spotkanie małżeństw, które miały przyjęcia weselne bezalkoholowe (przed I niedzielą sierpnia), czy Zimowe Igrzyska Abstynentów. Do głównych apostołów trzeźwości w Polsce zalicza się m.in. założyciela zakonu marianów bł. o. Stanisława Papczyńskiego i bł. o. Honorata Koźmińskiego, założyciela wielu zgromadzeń żeńskich bezhabitowych, w których cele wpisana była troska o trzeźwość, którzy tworzyli ruch trzeźwościowy w XIX wieku. W ruch przeciwalkoholowy, związany z bractwami trzeźwościowymi, włączył się w 1885 r. A. Chmielowski, który założył zgromadzenia albertynek i albertynów do ratowania biednych i nieszczęśliwych głównie z powodu pijaństwa i alkoholizmu. Na szczególną uwagę zasługuje działalność ks. B. Markiewicza, założyciela towarzystwa i czasopisma pod nazwą „Powściągliwość i Praca", które miały na celu zwalczanie alkoholizmu. Inicjatorami ruchu abstynenckiego w Poznańskiem i na Pomorzu byli katolicy świeccy, którzy w 1837 r. w Sztumie Pomorskim założyli Towarzystwo Wstrzemięźliwości, a z czasem także w innych miejscowościach tego regionu. Nie sposób nie wspomnieć postawy św. o. Maksymiliana Kolbego. Wołaniem o trzeźwość Narodu były Jasnogórskie Śluby Narodu oraz Wielka Nowenna zakończona w 1966 r. Ósmy rok Nowenny poświęcony był w sposób szczególny zobowiązaniom złożonym 26 VIII 1956 r., które mówiły o walce z wadami narodowymi, a zwłaszcza z pijaństwem. Jedną z form działalności Kościoła w tym względzie było powołanie w 1957 r. Krucjaty Trzeźwości, zainicjowanej przez ks. Franciszka Blachnickiego. Krucjata Trzeźwości, przemianowana później na Krucjatę Wstrzemięźliwości, jako abstynencki ruch na rzecz otrzeźwienia narodu polskiego została pozytywnie przyjęta przez Konferencję Episkopatu Polski. Po pierwszym roku swego istnienia Krucjata Wstrzemięźliwości liczyła ok. 30 tys. członków. 29 VIII 1960 nastąpiła likwidacja Krucjaty Wstrzemięźliwości przez władze państwowe. W ten sposób położono kres działalności prężnego ruchu na rzecz otrzeźwienia narodu polskiego. Dzisiaj dzieło to – pod nazwą Krucjata Wyzwolenia Człowieka – prowadzi założony przez ks. Blachnickiego Ruchu Światło-Życie. Krucjata została uroczyście ogłoszona w obecności Ojca Świętego Jana Pawła II i przez niego pobłogosławiona podczas I Pielgrzymki do Polski 8 czerwca 1979 r. w Nowym Targu. Zesp. duszp. trzeźw. KEP/md Na podst: Leksykon teologii pastoralnej, red. Ryszard Kamiński, Towarzystwo Naukowe KUL