publikacja 12.02.2006 11:39
40 redakcji językowych, ponad 60 godzin dziennie programu nadawanego w blisko 50 językach. Tak w liczbach wygląda dzień dzisiejszy papieskiej rozgłośni, którą porównuje się do brytyjskiej BBC. Z okazji jubileuszu, 3 marca „swoje radio" odwiedzi Papież Benedykt XVI.
„An sit licitum totam Missam solemnem per machinam Radio excipere et divulgere” – czy jest rzeczą dozwoloną całą uroczystą Mszę przez radio „pobierać i rozpowszechniać?” – takie pytanie skierował do Kongregacji Świętego Oficjum (obecnie Nauki Wary) abp Pragi František Kordač. Problem powstał u początków radiofonii w Czechach. Niektórzy uważali, że nadawanie Mszy to profanacja, inni, że pożytek z tego może być niemały, gdyż więcej ludzi może w takiej liturgii uczestniczyć i kazania wysłuchać. Święte Oficjum udzieliło odpowiedzi 9 stycznia 1927 roku. Bynajmniej nie pozytywnej: „Odnośnie do użycia i stosowania radia w kościołach podczas Mszy św., czy dla głoszenia kazań lub innych świętych ceremonii, Ojciec Święty wyraził sąd zupełnie przeciwny w sposób nie dopuszczający zmiany pod żadnym warunkiem. Dodał też, że przy różnych okazjach sam wydał negatywną odpowiedź, zgodnie z tym, co zawsze (wcześniej) utrzymywał, zachowując zakaz filmowego rejestrowania w kościele funkcji liturgicznych”. Papieżem był wówczas Pius XI, a tekst ten jest pierwszą wypowiedzią Kościoła, w której pojawia się słowo „radio”. Jest początek roku 1927. Pierwsza audycja radiowa została nadana w lipcu 1914 w Belgii; od 1920 roku zaczęto nadawać regularne programy informacyjne w USA, konkretnie przez radiostację KDKA w Pittsburghu. To właśnie tam, w styczniu 1921, roku nadano pierwszą transmisję religijną. Były to episkopalne nieszpory niedzielne z Calvary Episcopal Church – PTR, 391). Radio się rozwija: w 1926 w Europie działały już 123 radiostacje, w tym Polskie Radio, które w 1927 roku przeprowadziło pierwszą transmisję Mszy św. W 1929 r. Stolica Święta podpisała z rządem włoskim Traktaty Laterańskie. Wraz z tym pojawiła się kwestia prozaiczna i ważna zarazem: niezależnego od włoskich operatorów systemu łączności, choćby pomiędzy Pałacem Apostolskim w Watykanie a tym w Castelgandolfo. Z pomocą przyszedł sam wynalazca fal radiowych, Guglielmo Marconi, który zaproponował uruchomienie radiostacji. Od początku pomagał mu w pracach o. Giuseppe Gianfranceschi, jezuita, fizyk, przewodniczący Papieskiej Akademii Nauk. Notabene: wydelegowany przez generała zakonu, którym wówczas był Polak, o. Włodzimierz Ledóchowski. Właśnie w porozumieniu z nim Papież przekazał kierownictwo radia jezuitom. Po trzech latach przygotowań stację oficjalnie otwarto w 1931 roku, 12 lutego. Zainaugurowało ją radiowe orędzie Piusa XI, Omni creature. Kilka chwil wcześniej wynalazca radia Guglielmo Marconi zapowiedział papieskie przemówienie: „Mam wielki honor ogłosić, że za kilka chwil Ojciec Święty Pius XI zainauguruje stację radiową Państwa Watykańskiego. Fale radiowe zaniosą na cały świat Jego słowa pokoju i błogosławieństwa. Przez prawie XX wieków Następcy św. Piotra dawali słyszeć swój głos na świecie. Ale dziś jest pierwszy raz, kiedy Jego żywy głos może być słyszany na całej powierzchni ziemi”. Po tych słowach papież Pius XI wygłosił swoje orędzie. Od tej chwili można mówić od istnieniu Radia Watykańskiego.
Nie dziwi więc fakt, że ten sam papież, który wcześniej z pewną rezerwą do radia się odnosił, gdy je poznał i z niego skorzystał, potrafił również je docenić: „Nie istnieje nic, co można by porównać z radiem: samo przez się – jest bez konkurentów. Oczywiście, istnieje wiele sił i efektów podobnych do radia, wywodzących się z tego samego źródła. Te fale, które nieprzerwanie mówią nowe słowa i nauczają nas nowości, o ile to rozumiemy – są jeszcze dotąd w początkach i tylko Bóg wie, czym są te siły tak tajemniczo potężne, tak doświadczalne a równocześnie tak nieuchwytne”. Pius XI, w porozumieniu z ówczesnym generałem zakonu jezuitów Włodzimierzem Ledóchowskim, przekazał kierownictwo Radia Watykańskiego Towarzystwu Jezusowemu. Początkowo miało ono służyć jedynie do wewnętrznej komunikacji między Watykanem a Castel Gandolfo, ale pod wpływem generała Ledóchowskiego zostało wykorzystane również do szeroko rozumianych celów apostolskich, głównie jako głos papieża do wszystkich wierzących, wyrażający powszechność i jedność Kościoła. W pierwszych latach radio nadawało w trzech językach: po łacinie, włosku i francusku. Jednak z upływem czasu powstawały niezależne redakcje językowe. Po polsku Radio Watykańskie emituje swoje programy od 24 listopada 1938 roku. Pierwszy ośrodek nadawczy Radia Watykańskiego wybudował Guglielmo Marconi w Ogrodach Watykańskich. Dziś jest ona wyposażona w anteny obrotowe fal krótkich „logic periodic yagi”, w trzy nadajniki fal średnich i trzy fal krótkich. Natomiast wielki ośrodek transmisyjny położony jest w Santa Maria di Galeria, miejscowości odległej o 30 kilometrów od Rzymu. Inne urządzenia należące do Rozgłośni Watykańskiej znajdują się w Auli Pawła VI, w Auli Synodalnej, w Auli Błogosławieństw i przed Bazyliką św. Piotra. Służą one transmisjom bezpośrednim. Począwszy od 1993 roku Radio Watykańskie weszło w erę transmisji satelitarnych. Otworzyło to natychmiast licznym rozgłośniom możliwość bardzo szybkiego i łatwego odbioru audycji Rozgłośni Papieskiej. W ten sposób rozwinęła się rozległa sieć stacji radiowych, które retransmitują programy watykańskie w różnych krajach świata. Nadawanie programów na falach średnich, krótkich i ultrakrótkich sprawia, że programy Radia Watykańskiego są dostępne szerszej publiczności. Powstanie w 1931 r. niezależnego radia już wkrótce miało się okazać wprost opatrznościowe dla świata. W czasach II wojny światowej i lat reżimu komunistycznego nie podlegające cenzurze Radio Watykańskie było jedynym z nielicznych wiarygodnych źródeł informacji o tym, co dzieje się na świecie i w Watykanie. Wraz z narastaniem faszyzmu tylko prawna niezależność Państwa Watykańskiego pozwoliła na kontynuację działalności m.in. polskiego ambasadora Kazimierza Papée - wyłącznie dzięki temu, że został zaproszony przez Papieża by schronić się na terenie Watykanu i tu mieć swoje biuro: "mini ambasadę". Lata wojny pokazały szczególną przydatność i zapotrzebowanie na prace radiostacji, która skupiła się wtedy niemal wyłącznie na nadawaniu bezpośrednich transmisji z różnych uroczystości religijnych i orędzi papieskich dla ludzi wciągniętych w działania wojenne, zarówno cywilów, jak i wojskowych rozsianych po całym świecie. Wraz z narastaniem dramatu wojny - Radio Watykańskie zaczęło podawać tysiące nazwisk ludzi różnych narodowości, aresztowanych, zesłanych przez hitlerowców do obozów a poszukiwanych przez ich rodziny. Ocenia się, że w tym czasie Radio Watykańskie wysłało w eter ponad 1,2 mln różnych orędzi i przemówień w ciągu przeszło 12,1 tys. godzin transmisji.
Przez długi czas Sekcja Polska Radia Watykańskiego była jedyną rozgłośnią katolicką, której programy można było odbierać w Polsce. Była też jedynym źródłem wiadomości o życiu i działalności papieża, Kościoła powszechnego i Kościoła polskiego, z którym władze komunistyczne prowadziły otwarta walkę. W trudnych dla Kościoła czasach Sekcja Polska Radia Watykańskiego nadawała też cykle wykładów z dziedziny teologii, nauki społecznej i historii Kościoła. Szeroko informowała o Soborze Watykańskim II i późniejszych Synodach Biskupów. Ważną rolę pełniła również w mrocznych czasach stanu wojennego, nadając katechezy papieskie, w tym słowa otuchy i troski Jana Pawła II skierowane do rodaków odizolowanych od reszty świata. Także dziś głos Radia Papieża dociera do krajów gdzie wolność religijna jest łamana, albo w ogóle nie istnieje. Dzięki retransmisjom w wielu lokalnych stacjach programy Radia watykańskiego pokrywają na przykład cały obszar języka francuskiego na świecie. Nie tylko Francję, ale Kanadę Francuskojęzyczną, francuskojęzyczną część Afryki, Karaiby, wyspy Oceanu Indyjskiego (Reunion) i Pacyfiku (Polinezja francuska). Ogromne terytorium Brazylii pokrywają programy Radia Watykańskiego dzięki blisko 300 rozgłośniom miejscowym, która transmitują nasze codzienne programy, itd. Co tydzień przygotowywany jest specjalny program „z życia Stolicy Apostolskiej” dla Radia Publicznego w krajach takich jak Słowacja, czy Portugalia. Wspomnieć trzeba o tym, że niemal wszystkie redakcje językowe mają też swoje strony internetowe. Rok temu zaczęły działać strony w języku arabskim. Na 75. lecie radia otwarto nowe strony - Redakcji Indii w językach hindi, tamil, malayalam i urdu. Strona internetowa chińska - uwzględniając potrzeby Chin - ma nie tylko informacje bieżące, ale i ponad 25 tys. stałych stron zawierających Biblię, wszystkie dokumenty Soboru Watykańskiego II, encykliki i inne główne dokumenty papieskie, historię Kościoła itp. Program japoński np. istnieje tylko w internecie. Poza informacjami o działalności i nauczaniu Ojca Świętego i Stolicy Apostolskiej oraz bardziej znaczącymi informacjami z życia Kościoła powszechnego na stronie japońskiej znaleźć można np. „Słownik o chrześcijaństwie”. Tam natomiast - podstawowe rzeczy: co to jest chrzest, adwent, Wielki Post, Zmartwychwstanie. Dla kultury japońskiej są to sprawy bardzo odległe. Nie jest tajemnicą, że dziennikarze państwowej telewizji japońskiej systematycznie korzystają z tego „Słownika” by przybliżyć telewidzom wydarzenia związane z chrześcijaństwem. Inne treści znajdują się na stronach internetowych wietnamskich. Tam, oprócz informacji, rozwinięta jest katecheza dorosłych, gdyż tamtejszy Kościół tego właśnie potrzebuje. Od pewnego czasu strony internetowe Radia Watykańskiego zawierają nie tylko tekst, ale i „audio on demand” - można posłuchać audycji, wywiadów, różnych wypowiedzi. Codziennie załączane są także fotografie, głównie wydarzeń z udziałem Ojca Świętego. Dzięki ścisłej współpracy z Centro Televisivo Vaticano Radio Watykańskie planuje wkrótce zamieszczanie na stronach internetowych krótkich relacji telewizyjnych z ważniejszych wydarzeń w Stolicy Apostolskiej. Kilkakrotnie były już tego próby i możliwość śledzenia transmisji uroczystości liturgicznych poprzez strony internetowe.
Z informacji Radia Watykańskiego korzysta wiele agencji informacyjnych i mediów na całym świecie. GOOGLE pozwala łatwo zobaczyć, kto korzysta z tych informacji - i to nie tylko w Polsce, czy Europie, ale i na innych kontynentach (włącznie z sieciami informacyjnymi w Chinach czy krajach arabskich). Mówiąc o sędziwym wieku papieskiej rozgłośni jej dyrektor generalny ojciec Federico Lombardi SJ podkreśla, że „często jest wręcz zaskoczony i zaszczycony szacunkiem, z jakim spotyka się na świecie. Widać, że dobra robota wykonana w ciągu tych 75 lat jest doceniana. Dała ona też solidne podstawy do kontaktów z wieloma instytucjami i osobami, które słyszały o Radiu Watykańskim, albo korzystały z jego usług w różnych okresach i okolicznościach. Są tacy, którzy pamiętają wielki wkład na rzecz pokoju poprzez nadawanie papieskich przesłań w czasie drugiej wojny światowej i wielkie zaangażowanie humanitarne w tym samym czasie z dziesiątkami tysięcy godzin transmisji dla uchodźców i jeńców. Są inni, którzy zdają sobie sprawę z naszego zaangażowania na rzecz krajów, gdzie brakowało, albo wciąż brakuje swobody religijnej, czy też szerzej: gdzie po prostu brak wolności. Docenia się także ową różnorodność kulturową.” W Radiu Watykańskim ramię w ramię pracują ludzie z 60 krajów. Ta różnorodność przekładająca się następnie na poszczególne programy pozwala być odzwierciedleniem bogactwa różnorodności Kościoła w świecie i jego pragnienia, by mówić do wszystkich ludów i narodów. Programy językowe Radia Watykańskiego powstawały w określonych sytuacjach historycznych najpierw II wojny światowej, a następnie komunistycznego ateizmu. Dziś potrzeby Kościoła wiążą się przede wszystkim z Azją i Afryką. Radio Watykańskie stara się znaleźć sposób na pomoc Kościołom partykularnym na tych Kontynentach. Jak mówi dyrektor programowy papieskiej rozgłośni o. Andrzej Koprowski prośby o nadawanie w kolejnych językach wciąż napływają. „W lutym był u nas biskup chaldejski z Teheranu. Mówił o dramatycznej sytuacji chrześcijan w Iranie. Prosił, byśmy zaczęli nadawać programy języku farci czyli perskim – opowiada o. Koprowski. Dodaje przy tym, że dwa miesiące temu arcybiskup Belgradu uzasadniał potrzebę dodania do listy programów także języka serbskiego. Na chwilę obecną rozszerzenie transmisji jest niemożliwe. Udało się jednak odpowiedzieć na apel biskupów Angoli proszą o zwiększenie ilości nadawanych programów. Wyjściem z sytuacji okazała się współpraca z tamtejszym Kościołem. Do Radia Watykańskiego przesyłane są przygotowane w Angoli programy, a papieska rozgłośnia nadaje je na swoich falach, dzięki czemu docierają na całe terytorium tego kraju, a nie tylko tam, gdzie ich „Radio Ecclesia” dociera swymi częstotliwościami. Przed Radiem Watykańskim kolejne wyzwania. Czego więc życzyć papieskiej rozgłośni? - Żywotności chrześcijańskiej jego pracowników – mówi o. Andrzej Koprowski - coraz większej „synergii” z całością instytucji Stolicy Apostolskiej, Kościołów partykularnych i środowisk medialnych na różnych kontynentach.