To pierwsze z trzech powstań ludności polskiej, zmierzających do przyłączenia Górnego Śląska do Polski, było spontanicznym zrywem. Wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r., a upadło już po niespełna 10 dniach, przygotowując jednak grunt do dwóch kolejnych insurekcji.

W piątek przedstawiciele regionalnych władz złożyli kwiaty przed Pomnikiem Powstańców Śląskich w pobliżu katowickiego Spodka. Potem na rynku tego miasta otworzyli wystawę, która do 30 września będzie przypominała przechodniom o I powstaniu, prezentując m.in. materiały archiwalne - zdjęcia i dokumenty - oraz współczesne opisy jego okoliczności i przebiegu.

Pomysłodawcą i współorganizatorem wystawy jest wnuk powstańców śląskich, związany z PO 50-letni prawnik Krystian Szulc. Jak wyjaśniał podczas otwarcia ekspozycji, historią powstań i kwestią pamięci o nich zainteresował się kilka lat temu, gdy w jego rodzinie odnalazł się pamiętnik z czasów I i II powstania, spisany przez jego dziadka - powstańca.

"W ogóle nie pamiętamy o powstaniach śląskich. Zawsze tak było, że były trochę z boku. Akurat w tym samym czasie przypada rocznica Cudu nad Wisłą. () Z całym szacunkiem dla innych wydarzeń, ale dla mnie - jako Ślązaka - powstania śląskie są najważniejsze" - mówił w piątek wnuk powstańców.

Jako działacz regionalnej PO często upominający się o pamięć o powstaniach śląskich, Szulc został pełnomocnikiem tej partii do spraw organizacji imprez i obchodów upowszechniających wśród mieszkańców regionu wiedzę o tych wydarzeniach. Do organizacji wystawy przekonał katowicki samorząd i historyków z Muzeum Historii Katowic.

Miasto ustawiło na rynku pięć słupów reklamowych, na których umieszczono 20 plansz z reprodukcjami i opisami. Materiały archiwalne pochodzą ze zbiorów m.in. Muzeum Historii Katowic, Muzeum Czynu Powstańczego (oddziału Muzeum Śląska Opolskiego), Archiwum Państwowego w Katowicach i Muzeum Miasta Katowice.

W piątek w pobliżu wystawy stanęła też budka wartownicza, przy której rozdawano ulotki przypominające o powstaniu oraz wypełniane indywidualnie przepustki, które - nawiązując do oryginałów z 1919 r., wydawanych przez dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska - zezwalały Ślązakom na przekroczenie ówczesnej polskiej granicy.

Główną przyczyną I Powstania Śląskiego było rozczarowanie ludności śląskiej decyzją traktatu wersalskiego, zarządzającego przeprowadzenie na Górnym Śląsku plebiscytu, a także krwawe wydarzenia w kopalni "Mysłowice" 15 sierpnia, gdzie do górników protestujących przeciw opóźnieniu wypłaty pensji niemieckie wojsko otworzyło ogień.

26 sierpnia, wobec braku pomocy ze strony państwa polskiego i koalicji, walka mieszkańców Śląska dobiegła końca. Ostateczna decyzja dotycząca przebiegu granicy polsko-niemieckiej zapadła 20 października 1921 r. Znaczący wpływ na jej kształt miały kolejne powstania śląskie w latach 1920 i 1921.

Kolejną część obchodów 90. rocznicy I Powstania Śląskiego zaplanowano w niedzielę rano na Rynku w Mysłowicach - przy tablicach upamiętniających Powstania Śląskie. Potem, w miejscowym kościele pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela, odprawiona zostanie msza w intencji górników poległych w I Powstaniu Śląskim oraz górników, którzy zginęli w kopalni "Mysłowice" w latach 1945-2003.