Podczas liturgii tego święta w świątyniach katedralnych sprawowany jest specjalny obrzęd podwyższenia Krzyża. Biskup stojąc na podwyższeniu po środku cerkwi, unosi i opuszcza krzyż ku wschodowi, następnie na zachód, południe, północ i ponownie na wschód. Obrzęd ten za każdym razem poprzedza ektenia złożona z pięciu próśb, po których chór sto razy śpiewa „Hospodi pomiłuj”. Ewangelia według św. Jana, czytana tego dnia, relacjonuje przebieg ukrzyżowania Jezusa Chrystusa.

W innych świątyniach podczas utrenii, kapłan bierze ozdobiony kwiatami Krzyż, kładzie Go na głowę i wynosi na środek cerkwi. Następnie okadza Krzyż i wraz z wiernymi składa przed nim pokłon ze słowami „Krzyżowi Twojemu kłaniamy się Władco i Święte Zmartwychwstanie Twoje sławimy”.
Święto jest dniem postnym ponieważ wspomina się w tym dniu ukrzyżowanie i śmierć Chrystusa.

Jest to drugie, nieruchome święto z liczby dwunastu wielkich świąt. Obchodzone jest 27 września.
W IV wieku, za panowania cesarza Konstantyna Wielkiego do Jerozolimy przybyła cesarzowa Helena, matka cesarza w celu odnalezienia relikwii Krzyża. W trakcie poszukiwań na wzgórzu Golgoty odkopane zostały trzy krzyże. Cud uzdrowienia chorej kobiety, a według innego przekazu – wskrzeszenia zmarłego – pozwolił ustalić, który z odnalezionych krzyży jest Chrystusowy. W obecności patriarchy Makarego krzyż podniesiono i ukazano tłumom wiernych na cztery strony świata. Na pamiątkę odnalezienia cennej relikwii ustanowiono święto obchodzone w drugim dniu Wielkanocy. Cesarzowa Helena wybudowała w miejscach uświęconych przez Chrystusa w czasie jego ziemskiego życia około 80 świątyń. Cząstkę krzyża wraz z gwoździami wywiozła do Konstantynopola zaś pozostała część pozostawała w świątyni Zmartwychwstania na Golgocie.

W 614 roku, Jerozolima została zburzona przez persów, a wraz z innymi łupami wojennymi wywieziono pozostałą część krzyża. W 14 lat później gdy zawarty został pokój – cesarz Herakliusz osobiście, z wielkim nabożeństwem, wniósł odzyskaną relikwię na jej dawne miejsce.

Te dwa wydarzenia ożywiły kult Krzyża i posłużyły ustanowieniu święta Podwyższenia Krzyża Pańskiego. Od roku 335 obchodzone jest, nie w drugim dniu Wielkanocy lecz 27 września. Podwyższenie Krzyża Pańskiego jest dla wiernych wezwaniem do uczestnictwa w Krzyżu Chrystusowym, do naśladowania Go w całym życiu.