Na szlaku... 14 - 19 dzień wyprawy. 18 - 23 listopada. Znowu utknęliśmy. Nie mogliśmy wyjechać z Ghadamesu. A to kierowca, który zapomniał telefonu satelitarnego, przymuszany przez nas, potrzebuje jeszcze dnia, żeby naprawić swoje gapiostwo. A to publiczna telewizja libijska chce jeszcze z rana skręcić z nami materiał. A to starszyzna komendy hufca z Benghazi rozpętuje wieczorem taką imprezę w schronisku młodzieżowym, że nie dosyć, że wyciągają nas z łóżek o godzinie 23.00, to jeszcze przy plemiennych dźwiękach tabli (tamburynów) oraz szalonym pisku zamary (piszczałki libijskiej) zapraszają nas do tańca kaska (radosnego tańca zwycięstwa wojowników) i proszą, żebyśmy ze Zbyszkiem zaprezentowali jakiś tradycyjny polski taniec lub pieśń?! Śpiewamy: „Sto lat” i bawimy się bez kropli alkoholu do 3 nad ranem z dwudziestoma leciwie wyglądającymi marabutami – harcerzami z Benghazi.

W końcu świeżutko ogoleni, bo zaliczamy jeszcze odwiedziny u miejscowego golibrody, wyekwipowani wyruszamy w drogę. Założenie jest takie, żeby spędzić maksymalnie 12 dni na pustyni.

Jak przeżyć 12 dni na pustyni, jadąc rowerem?

Najważniejsze na początek. Woda i jedzenie. Robimy następujące zakupy:

• Woda butelkowana – 35 litrów (oczywiście ten zapas zamierzamy uzupełniać w studniach)
• Makaron – 4 kg
• Ryż – 4 kg
• Mąka – 6 kg (będziemy w piasku i w żarze ogniska piec chleb – zwany kessera lub „hobza-trap”)
• Mięso świeże – 4 kg
• Tuńczyk – 3 puszki
• Serki topione – 4 opakowania
• Bułki bagietki – 8 szt.
• Ogórek – 6 szt.
• Cebula – 2 szt.
• Czosnek – siatka
• Cukier – 2 kg
• Kawa – 100 gr
• Oliwa – litr
• Dżem i masło czekoladowe – duże opakowanie
• Do tego mamy ze sobą:
• Posiłki liofilizowane (porcja dla 2 osób) – 19 szt.
• Batony energetyczne firmy Vitargo – 18 szt. Endurance Barów i 36 szt. Energi

Jeśli chodzi o ekwipunek wyprawowy, to uszczuplamy go trochę po informacji, że Fadel etapy pustynne odpuszcza. Rzeczy Fadela i niepotrzebne na etap pustynny wkładamy do samochodu. Mamy zatem świetne, lekkie i bardzo przestronne namioty Tatonki, lekkie śpiwory firmy Husky, bardzo funkcjonalne saki na wodę firmy MSR (łącznie 6 szt. po 10 litrów), kuchenkę na paliwo płynne i filtr do wody tej samej firmy. Zabieramy czołówki, GPS-a, kompas kciukowy, mapnik na kierownicę, komplet map, aparat, wszędobylską kamerę do ujęć dynamicznych firmy PlayExtreme, odtwarzacz MP3 z dyktafonem i słuchawkami, netbooka, kubko-menażki Tatonki, widelco-łyżki, dwa noże, folie NRC, kronikę wyprawy, biblię Nowakową, pieczątkę wyprawy, niedziałający terminal łączności satelitarnej (liczymy, że uda się go nam naprawić), plandekę brezentową 3 na 2 metry, rowerowy zestaw naprawczy przygotowany przez firmę Brennabor.

Jeśli zaś chodzi o zestaw ubraniowy, to mój osobisty wygląda następująco: 2 pary majtek i T-shirtów bawełnianych, dwie pary majtek z wszytą poduszką firmy Nowatex. Zabieram również odzież antybakteryjną tej samej firmy, która zaskakująco nie przechodzi żadnym zapachem, czyli koszulkę „potówkę” (biały ażurowy T-shirt), 4 koszulki z krótkim rękawem i długim w wersji letniej i zimowej, długie obcisłe spodnie i kurtką z windstoperem i logo wyprawy, spersonalizowane polo z reklamami sponsorów, dwie pary skarpet.

  Wiatry sieką wściekle, jedziemy przez olbrzymie „żużlowisko” W sakwach wiozę także dwie ciepłe pary skarpet, czapkę z daszkiem z „nakarczkiem”, buff (bezszwowy walec z materiału – czapka, chustka, szalik), okulary przeciwsłoneczne, spodnie z odpinanymi nogawkami, cieplutki polar firmy Bergson ze stójką, kurtkę wiatro- i wodoszczelną, obcisłe spodnie kolarki z długimi nogawkami, mały ręcznik z mikrofibry, krótkie stuptuty oraz goreteksowe buty z vibramową podeszwą i dokręconymi blokami SPD firmy Shimano.

Po zważeniu ciężar rowerów prezentuje się następująco: rower soute – 16,4 kg (w tym nóżka, ciężkie i niezawodne opony Nobby Nic firmy Schwalbe, torba podsiodłowa, pompka, licznik, bidon firmy Vitargo i bagażnik), bagaż na rowerze w dwóch sakwach - 18,4 kg, przyczepka firmy Extrawheel wraz z dwoma sakwami w wersji Dry lub z Cordury – 15,6 kg.

Wjeżdżamy w Hamadę, hamada wjeżdża w nas

Wiatry sieką wściekle, jedziemy przez olbrzymie „żużlowisko”. Wszędzie połacie żwiru, trzeszczącego, chrzęszczącego. Jest ciężko. Olbrzymie, chrupiące, kamienne rżysko iskrzące się w prażącym słońcu. Łańcuchy zaczynają trzeszczeć, łożyska skrzypieć. Każdy na swoim „Brenaborze”, pochylony nad kierownicą stalowego buldożera na potężnych bieżnikach, drąży korytarze w tym przestworze bez końca.

Hamada to tak naprawdę olbrzymi skalny płaskowyż leżący na wysokości 500-600 m n.p.m. Po tej otwartej przestrzeni, martwej i skalistej, praktycznie nieustannie przetaczają się niczym nie zatrzymywane masy powietrza pędzone przez wiatr z zawrotną prędkością. Szaleją sztormy i huragany. Czemu zawsze w kierunku przeciwnym do naszego kursu? Pozostanie to pewnie na zawsze zagadką. Cóż, jak mawiają, taka karma. Widoki na hamadzie są tak obce przybyszowi z Europy, że po kilku godzinach przemierzania tego niezmiennego krajobrazu przybysz ów zaczyna się cieszyć, że tlen i atmosfera są nadal obecne, bo reszta zmiennych nie wskazuje na obecność jakiejkolwiek formy życia.

Czasem dla odmiany wjeżdżamy w uadi, czyli koryto jakiejś dawno wyschniętej rzeki. Później znów brniemy przez totalne rumowisko żużlowe. Widok nie zmienia się przez kilka godzin wcale. Natomiast powierzchnia, po której jedziemy, jest na tyle twarda, choć wyboista, że poruszamy się naprawdę szybko. Żartujemy, że opisanie tego miejsca w barwny sposób powinno być zadaniem na zaliczenie dla studentów dziennikarstwa. Zbyszek mówi, że wygląda to tak, jak byśmy jechali przez pole uprawne ze skamieniałymi ziemniakami.

  Studnie znaczą szlak pustynnej przeprawy Kazimierza Nowaka i są wymienione w jego relacjach Pustynia potrafi zaskakiwać kolorami. Podłoże jest fioletowe, a podnóża i zbocza gór zielonkawe. Czasem podnóża gór są białe i wtedy wydają się być przysypane śniegiem lub obsypane solą, zupełnie jakby jakaś dawna karawana zgubiła tu swój ładunek. Im bardziej zbliżamy się do ramli, czyli miejsca, gdzie jest już tylko piasek, tym ciężej się jedzie. Piasek jest coraz głębszy. Na jednym z biwaków Zbyszek wjechał w tak kopny piach, że rower stał tam sam bez niczyjej pomocy przez całą noc.

Martwotę kamienistego krajobrazu urozmaicają nam dwie studnie, które odnajdujemy nie bez problemów nawigacyjnych. Studnie te znaczą szlak pustynnej przeprawy Kazimierza Nowaka i są wymienione w jego relacjach. Na naszych amerykańskich mapach pozycje geograficzne tych miejsc kompletnie się nie zgadzają. Natomiast ustalamy z tubylcami, których z rzadka spotykamy, gdzie dokładnie te studnie się znajdują. Pierwsza to Bir Amasin, położone w małej uroczej kotlince źródło wody z dwoma palmami, studnią i płytkim kamiennym basenem do pojenia wielbłądów. Woda jest tam bardzo czysta i lekko słonawa, czyli lepsza niż w opisach Kazika Nowaka (strona 41 książki, 4 wydanie). Rozbijamy się tam na wieczór obozem, kąpiemy z rozkoszą i wchodzimy na szczyt pobliskiego płaskowyżu, aby rozpoznać ukształtowanie terenu na kierunku kolejnego dnia jazdy.

Druga studnia, Bir In Azar, to pustynna studnia głębinowa wyposażona w wątpliwej urody trójnogi żuraw służący do wyciągania wody, która spoczywa kilka metrów pod powierzchnią ziemi. Nazwa Bir In Azar wzięła się od imienia legendarnego, nieżyjącego już, najbardziej znanego w tym rejonie Sahary marabuta, który właśnie w tym miejscu zbudował swoją pustelnię, aby zgłębiać wiedzę tajemną o dżinach i absolucie. Zaskakuje nas tylko wygląd i otoczenie tej studni, zupełnie niezgodne z opisami z książki (strona 43, wydanie czwarte). Woda jest zimna i smaczna. Zbyszek wyciąga ze studni parcianym sznurem pełną samochodową dętkę wody, która spełnia funkcję wiadra. Później, żeby nie marnować wody, przelewa zawartość dętki do metalowego koryta, które służy do pojenia wielbłądów.

Tego samego dnia wieczorem toczymy zaciekły spór z kierowcą eskortującej nas toyoty o kurs i tempo dalszej drogi. Zupełnie tak jak Kazik 78 lat temu darł koty z prowadzącym karawanę Alim, z którym, chcąc nie chcąc, przemaszerował większość odcinka Ghadames–Ghat. Jest nerwowo, amerykańskie mapy zawodzą, termin upływu ważności wiz nieuchronnie się zbliża, a Mohammed myli się w podawaniu odległości o jakieś pół dnia jazdy rowerem przez pustynię (30 kilometrów) i proponuje trasy, które na naszym GPS-ie rysują fantazyjne zygzaki. My chcemy iść bliżej granicy algierskiej, kierowca proponuje lepiej mu znany wariant z najkrótszym przejściem przez piaszczystą ramlę. Pomni doświadczeń Kazika, który w efekcie sprzeczki odłączył się od karawany, a potem pokornie do niej powrócił, w końcu ustalamy, że zaufamy Mohammedowi. Nie mogę mu jednak odpuścić ewidentnego zaniedbania związanego z brakiem telefonu satelitarnego, zwłaszcza że ten po 3 dniach zostaje nam na hamadę dostarczony. Jest tylko jeden szczegół – nie działa.

  Wjeżdżamy w scenerię z książek Tolkiena Następnego dnia przejeżdżamy przez coś na kształt wyschniętego jeziora, którego powierzchnia jest tak idealnie gładka, że udaje się nam nawet rozwinąć prędkość do 25 km/h. Ponownie zaskakują formy geologiczne. Mijamy pola kamieni o roślinnych kształtach – z daleka wygląda to jak nieregularne powyciągane z ziemi i rozrzucone czarne buraki. Kilka godzin później suniemy przez pola sterczących w górę minigłazików, które wydają się być jakby poukładane. Każdy kamyk leży osobno. Widzimy też kamienie w kształcie i o barwie kokosanek i tafle kamienne, mieniące się w słońcu jak potłuczona szyba. Po bliższym zbadaniu szyby okazują się być naturalnym, mlecznym, z rzadka przeziernym szkłem. Jedziemy przez krainę odwróconych górą do dołu i wbitych w ziemię lejków. Mijamy naturalne skalne kurhany i kopce, czasami gigantycznych rozmiarów. Wpadamy w piaskowe pułapki w postaci przysypanych świeżym piaskiem kolein po kołach aut terenowych. Sahara jest zaskakująco rozjeżdżona, natomiast bez wątpienia stanowi geologiczny raj dla znawców tematu (patrz Kuba Pająk). Czasami spod piasku wystają czarne jak węgiel skały, innym razem piasek jest twardy, bo nabity miliardami otoczaków w kolorach bursztynu i pochodnych. Sam piasek jest czasem biały, czasem czarny, potem płowy, znowu czerwony czy wreszcie fioletowy. Tylko niebo nad nami niezmiennie niebieskie.

Na 10 kilometrów przed wydmami piaskowymi zaskakują nas niesamowite widoki. Wjeżdżamy w scenerię z książek Tolkiena. Przed nami rysuje się złowrogi Mordor. Królestwo olbrzymich czarnych kopców kretów gigantów. Kopce zdają się być przyprószone solą u podstawy. W tle kopców rysują się majestatyczne wzniesienia z wąskim przesmykiem, przez który przejeżdżamy. Wzniesienia górują nad krajobrazem niczym warowne zamki, strzegące wejścia do świata olbrzymich barchanów piaskowych. Widoki są naprawdę nieziemskie.

  Mięso ususzyliśmy, w ten sposób, że pocięte na wąskie paski kawałki przesuszaliśmy rozłożone na płasko wieczorem i w nocy na wietrze, a w dzień osłanialiśmy od słońca Życie obozowe i jedzenie

Po całodniowym rowerowym wysiłku, który średnio dziennie zajmuje około pięć i pół godziny czystej jazdy, szukamy miejsc osłoniętych od wiatru, żeby rozbić namioty i zorganizować obozowisko. Zazwyczaj już zmierzcha. Jest godzina 18.00-18.30 lokalnego czasu. Szukamy małych i lichych krzaczków cierniowych, żeby rozpalić ognisko. Zbieramy je po drodze i wieziemy na bagażnikach rowerów.

Przygotowujemy kolację. Jemy małą sałatkę warzywną ze wspólnej miski i ciepłe danie typu gulasz na bazie makaronu lub ryżu, doprawiane czosnkiem, cebulą i harisą (mocno pikantną pastą ze zmielonych papryczek pepperoni). W gulaszu jest też kilka kawałków mięsa. Mięsa, które najpierw ususzyliśmy, w ten sposób, że pocięte na wąskie paski kawałki przesuszaliśmy rozłożone na płasko wieczorem i w nocy na wietrze, a w dzień osłanialiśmy od słońca. Mięso po trzech dobach było gotowe do spożycia. Mięso z młodego wielbłąda zasuszyło się razem z tłuszczem, w baraninie i mięsie z kozy tłuszcz wyparował, te kawałki są twardsze i moim zdaniem smaczniejsze.

Po daniu głównym pijemy szaj – nektar pustyni – esencję z herbaty w kieliszkach z grubego szkła, gotowaną na żarze ogniska, w metalowych czajniczkach, imbryczkach z fantazyjnie wygiętym lejkiem, koniecznie z pianką uzyskiwaną w wyniku wielokrotnego przelewania herbaty z czajniczka do innego naczynia i z powrotem. Podanie herbaty bez pianki jest dyshonorem dla gospodarza i obraża gościa, do tego stopnia, że w relacjach damsko-męskich brak pianki traktowany jest jak przysłowiowa czarna polewka. W warunkach pustynnych słodki jak ulepek i bardzo mocny szaj jest naprawdę zadziwiająco krzepiącym napojem. W opcji do szaju kierowca czasami przyrządza nam również na żarze kawę z kardamonem parzoną w metalowym tygielku.

  Poranna kawa Po jedzeniu obowiązkowy pokot. Leżymy okutani w śpiworach. W kurtkach, polarach, czapkach – kto co ma ciepłego do ubrania. Hamada El Hommra to najzimniejsze miejsce w Libii, zwłaszcza zimą i nocą – opowiada Mohammed, kierowca eskortującej nas toyoty. Przy tej okazji dowiadujemy się, że Mohammed nie widział śniegu w Libii, pamięta tylko, jak padał grad. Było to jakieś 10 lat temu. Śnieg widział w Tunezji.

Z rana budzi nas zwykle przenikliwe zimno. Wstajemy skoro świt. Wokoło nas olbrzymie przestrzenie. Piękne w swej surowości. Nieopodal przysiada saharyjski Bohrer – czarny ptak podobny do kosa, z białym czepkiem na głowie. Ten ptak to zwiastun dobrego dnia – wyjaśnia Mohammed.