Jak podkreślono w uzasadnieniu decyzji, nagrodę przyznano Tuskowi doceniając jego "niebanalną biografię w służbie wolności i demokracji oraz w uznaniu szczególnych zasług dla porozumienia i współpracy Rzeczpospolitej Polskiej z jej europejskimi partnerami".

Kuratorium Międzynarodowej Nagrody Karola Wielkiego zaznacza w komunikacie, że nagroda dla Tuska to wyróżnienie "polskiego patrioty i wielkiego Europejczyka, który przed trzeba dekadami wraz z wieloma działaczami ruchu Solidarność położył kamień węgielny pod ponowne zjednoczenie Europy, a dziś w szczególny sposób angażuje się dla demokratycznej i otwartej na świat Polski, zakotwiczonej w kręgu europejskiej rodziny narodów".

Wyróżniając premiera Tuska, uhonorowano jednego z czołowych "bojowników o wolność, demokrację i prawa człowieka, który nigdy nie ugiął się wobec komunistycznego reżimu, a także przekonanego i przekonującego Europejczyka, który potrafi wzbudzić zachwyt szczególnie u młodego pokolenia".

Nagroda Karola Wielkiego wraz z symbolicznym dodatkiem pieniężnym, 5 tys. euro, przyznawana jest corocznie od 1950 roku ludziom bądź instytucjom za zasługi na rzecz jedności europejskiej. W ubiegłym roku jej laureatem był założyciel świeckiej, katolickiej Wspólnoty Świętego Idziego, Andrea Riccardi, zaś w roku 2008 kanclerz Niemiec Angela Merkel.

W 1998 roku Nagrodę Karola Wielkiego otrzymał Bronisław Geremek, a w roku 2004 jej nadzwyczajną edycję przyznano papieżowi Janowi Pawłowi II.