Główne uroczystości odbędą się po południu na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Weźmie w nich udział ok. 150 byłych więźniów, a także politycy, m.in. prezydent Lech Kaczyński i premier Donald Tusk, premier Izraela Benjamin Netanjahu oraz szef Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek.

Zgodnie z zamierzeniem organizującego konferencję Ministerstwa Edukacji Narodowej, ma ona przyjąć postać forum wymiany doświadczeń związanych z nauczaniem pamięci o Holokauście. Na zaproszenie do udziału w spotkaniu minister Katarzyny Hall odpowiedziało trzydzieści pięć państw.

Na czele dziewięciu delegacji stanęli ministrowie konstytucyjni odpowiedzialni za oświatę i wychowanie. To przedstawiciele Polski, Kanady, Chorwacji, Grecji, Izraela, Rosji, Serbii, Słowenii i Szwajcarii. Podczas konferencji mają opowiedzieć o realizowanych w swoich krajach programach edukacyjnych dotyczących tej kwestii.

Spotkanie - bez udziału mediów - jest rejestrowane na potrzeby publikacji edukacyjnej, która ma trafić do szkół. Prócz przedstawicieli rządów szeregu państw wystąpią naukowcy, m.in. Krystyna Oleksy i Piotr Trojański z Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście oraz przewodnicząca Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej Ilze Brands Kehris.

Konferencję podsumuje po południu przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek. Jej uczestnicy mają też przyjąć i ogłosić podczas planowanego po zakończeniu obrad briefingu Przesłanie Ministrów Edukacji z Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. Jego tekst sygnują minister Hall, przewodniczący Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej prof. Władysław Bartoszewski i dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau dr Piotr Cywiński.

Według informacji MEN, konferencja wpisuje się w obchodzony w tym roku szkolnym Rok Historii Najnowszej. W ramach tej inicjatywy kilkanaście instytucji (m.in. muzea historyczne, IPN, Ośrodek Karta, Europejskie Centrum Solidarności, Centrum Edukacji) przygotowuje przedsięwzięcia związane z historią najnowszą, informuje o konferencjach i konkursach oraz udostępnia w specjalnym serwisie internetowym materiały edukacyjne.

Do uczestnictwa w konferencji ministerstwo edukacji zaprosiło ministrów edukacji krajów europejskich oraz pozostałych krajów członkowskich organizacji Task Force for International Cooperation on Holocaust Education, Remembrance and Research. Organizacja ta powstała w 1998 r. z inicjatywy ówczesnego szwedzkiego premiera Gorana Perssona we współpracy z prezydentem USA Billem Clintonem i brytyjskim premierem Tonym Blairem.

Obecnie należy do niej 26 krajów, których zadaniem jest wspieranie edukacji, upamiętniania i badań o stanie wiedzy społecznej na temat Holokaustu. Organizacja propaguje upowszechnianie wiedzy o zagładzie ludności żydowskiej podczas II wojny światowej oraz potrzebę prowadzenia badań dotyczących wiedzy o Holokauście.

Niemiecki obóz Auschwitz wyzwolili 27 stycznia 1945 roku żołnierze 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty 60. Armii I Frontu Ukraińskiego. Przed południem zwiadowcy dywizji weszli na teren podobozu Monowitz. W południe oswobodzono centrum Oświęcimia, a ok. godz. 15.00, po krótkiej potyczce z wycofującymi się Niemcami, weszli jednocześnie na teren KL Auschwitz I i do oddalonego o mniej więcej 2 km Auschwitz II-Birkenau. W walkach o wyzwolenie Auschwitz, Birkenau, Monowitz oraz miasta Oświęcimia zginęło ponad 200 żołnierzy radzieckich.

Obóz Auschwitz powstał w 1940 roku, KL Auschwitz II-Birkenau - dwa lata później. Stał się przede wszystkim miejscem masowej zagłady Żydów. W ramach kompleksu Auschwitz funkcjonowała także sieć podobozów. W obozie Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 miliona osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców radzieckich i przedstawicieli innych narodów.