Tekst adhortacji można znaleźć TUTAJ lub pobrać jako pdf (w załączniku)

Dokument ten składa się z trzech części zatytułowanych: "Verbum Dei" (Słowo Boże), "Verbum in Ecclesia" (Słowo w Kościele) i "Verbum mundo" (Słowo dla świata) oraz z wprowadzenia i zakończenia. Ojciec Święty w 124 punktach (numerach) nawiązuje do propozycji ojców synodalnych, dając zarazem wytyczne do „odkrywania na nowo w życiu Kościoła słowa Bożego, będącego źródłem nieustannej odnowy” i wyrażając życzenie, by „stawało się ono coraz bardziej sercem wszelkiej działalności kościelnej”.

Papież-teolog wiele miejsca poświęca refleksji nad Słowem Bożym, a mówiąc o zarysowanej na kartach Pisma Świętego głębokiej jedności stworzenia, nowego stworzenia i całych dziejów zbawienia w Chrystusie cytuje Galileusza, który porównywał „kosmos” do „księgi”. Bóg uczynił każdego człowieka zdolnym do słuchania Słowa Bożego i odpowiadania na nie, dlatego duszpasterstwo Kościoła powinno należycie ukazywać, że Bóg wsłuchuje się w potrzeby człowieka i jego wołanie - podkreślił Benedykt XVI. Zaznaczył, iż ważne jest, aby wierni potrafili rozpoznawać korzeń grzechu w niesłuchaniu Słowa Pańskiego i przyjmować w Jezusie, Słowie Bożym, przebaczenie, otwierające nas na zbawienie.

Ojciec Święty wskazuje na potrzebę ukazywania związku między Maryją z Nazaretu a pełnym wiary słuchaniem Słowa Bożego oraz związku między mariologią a teologią słowa, ponieważ „to, co przydarzyło się Maryi, codziennie może na nowo dokonywać się w każdym z nas, gdy słuchamy Słowa Bożego i sprawujemy sakramenty”.

Mówiąc o interpretacji Pisma Świętego w Kościele, papież przypomina, że tekst biblijny może właściwie zrozumieć tylko ten, kto sam przeżył to, o czym mówi tekst a od owocnej więzi między egzegezą a teologią zależy w znacznym stopniu duszpasterska skuteczność działalności Kościoła i życia duchowego wiernych.

Adhortacja podkreśla aktualność zasad interpretacji Pisma świętego wyrażonych przez Sobór Watykański II, zwłaszcza w Konstytucji dogmatycznej "Dei verbum". Przypomina, że: 1) należy interpretować tekst, pamiętając, że Pismo stanowi jedną całość; 2) trzeba uwzględniać żywą Tradycję całego Kościoła i 3) uwzględniać analogię wiary. "Tylko wtedy, gdy współistnieją te dwa nurty metodologiczne, historyczno-krytyczny i teologiczny, można mówić o egzegezie teologicznej, o egzegezie odpowiedniej w odniesieniu do tej Księgi" - stwierdza Benedykt XVI.

Jednocześnie przestrzega przed rozdzielaniem dosłownego i duchowego znaczenia Biblii. „Egzegeci katoliccy nie powinni nigdy zapominać, że tym, co interpretują, jest Słowo Boże. Ich zadanie nie kończy się wraz z rozróżnieniem źródeł, określeniem form lub wyjaśnieniem zabiegów literackich. Cel ich pracy zostaje osiągnięty dopiero wtedy, gdy wyjaśnią sens tekstu biblijnego jako aktualnego Słowa Bożego” – przypomina papież. Zauważa, że łączenie dwóch poziomów pracy nad interpretacją Pisma zakłada ostatecznie harmonię między wiarą a rozumem. „Z jednej strony potrzebna jest wiara, która zachowując właściwą relację z prawym rozumem, nie przerodzi się nigdy w fideizm, który sprzyjałby fundamentalistycznej lekturze Pisma świętego. Z drugiej strony potrzebny jest rozum, który, badając obecne w Biblii elementy historyczne, będzie otwarty i nie odrzuci a priori wszystkiego, co przekracza jego miarę” – stwierdza Ojciec Święty. Podkreśla przy tym konieczność wzniesienia się, wzorem wielkich świętych i nauczycieli Kościoła ponad literę Słowa Bożego.

Benedykt XVI wskazuje na wewnętrzną jedność Biblii i ścisłe powiązanie Starego i Nowego Testamentu. Przypomina, że tzw. „mroczne karty Biblii” należy odczytywać w kontekście kulturowym czasów, w których je spisano oraz dostrzec ich znaczenie w świetle misterium Chrystusa. Papież potwierdza, że bardzo cenny dla Kościoła jest dialog z Żydami. „Byłoby dobrze, by tam, gdzie dostrzega się tego sposobność, stwarzać możliwości, również publiczne, spotkania i konfrontacji, które sprzyjałyby pogłębieniu wzajemnego poznania, obopólnego szacunku oraz współpracy, także w studium Pism Świętych” – czytamy w adhortacji.

Jednocześnie przestrzega ona przed fundamentalistycznym odczytywaniem Biblii. „Broniony przez lekturę fundamentalistyczną 'literalizm' w rzeczywistości stanowi zdradę zarówno sensu dosłownego, jak i duchowego, otwierając drogę różnego rodzaju instrumentalizacjom, na przykład szerząc antykościelne interpretacje Pism” - pisze papież. Zaznacza, że prawdziwą odpowiedzią na interpretację fundamentalistyczną jest "lektura Pisma Świętego przeniknięta wiarą", uznająca wartość historycznej tradycji biblijnej.

Ojciec Święty zachęca do rozwijania dialogu ekumenicznego na podstawie wspólnego słuchania i rozważania Pism, pozwalającego żyć chrześcijanom różnych wyznań w rzeczywistej komunii, choć jeszcze nie jest ona pełna. Jest to bowiem droga, którą trzeba przemierzyć, by osiągnąć jedność wiary jako odpowiedź na słuchanie Słowa. „Dlatego jest rzeczą słuszną poświęcanie więcej czasu studium, wymianie opinii i ekumenicznym nabożeństwom słowa Bożego, z poszanowaniem istniejących reguł i różnych tradycji” – pisze Benedykt XVI. Zachęca przy tym do wspierania wspólnych, ekumenicznych przekładów Biblii.
 

Dokument zwraca uwagę na szczególną rolę Pisma Świętego w liturgii. W tym kontekście wzywa pasterzy Kościoła do takiego formowania wiernych, by potrafili rozsmakowywać się w głębokim sensie Słowa Bożego, przedstawianego w liturgii przez cały rok i ukazującego podstawowe tajemnice wiary. Papież apeluje, by unikać homilii ogólnych i abstrakcyjnych, przysłaniających prostotę Słowa Bożego, jak również bezużytecznych dywagacji, które mogą prowadzić do skupienia uwagi bardziej na kaznodziei niż na istocie ewangelicznego orędzia.

„Dla wiernych musi być jasne, że kaznodziei zależy na ukazaniu Chrystusa, który powinien być w centrum każdej homilii” – stwierdził Benedykt XVI. Zachęcił, by ze szczególną dbałością przygotowywać homilię niedzielną i świąteczną; ale nie należy też zapominać o tym, by w ciągu tygodnia podczas Mszy świętej w obecności wiernych, jeżeli to możliwe, przedstawiać krótkie refleksje, dostosowane do sytuacji, aby wierni mogli przyjąć usłyszane słowo i by wydało ono owoce. W tym kontekście Ojciec Święty dostrzega konieczność przygotowania dyrektorium homiletycznego pomagającego kapłanom w jak najlepszym wypełnianiu ich zadania.

W adhortacji nie brak wskazań szczegółowych dotyczących animacji liturgicznej. Na przykład w odniesieniu do praktykowanych w niektórych krajach, gdzie brakuje księży, niedzielnych zgromadzeń w oczekiwaniu na kapłana, Ojciec Święty zaleca, aby kompetentne władze opracowały dyrektoria obrzędowe, uwzględniające doświadczenie Kościołów partykularnych. „Będzie to w tych sytuacjach ułatwiać celebracje Słowa, umacniające wiarę wierzących, a zarazem uniknie się mylenia ich z celebracjami eucharystycznymi; 'mają one dostarczać raczej uprzywilejowanych okazji do modlitwy, by Bóg zesłał kapłanów według swego Serca'” – stwierdza Benedykt XVI.

Przypomina z kolei szczególne znaczenie, jakie dla chrześcijan ma Ziemia Święta, nazywana „piątą Ewangelią”. „Jakże ważne jest, aby w tych miejscach istniały wspólnoty chrześcijańskie, pomimo tylu trudności!” – stwierdza papież. Dodaje, że mieszkający tam chrześcijanie „powinni być dla Kościoła powszechnego nie tylko światłem wiary, lecz także zaczynem zgody, mądrości i równowagi w życiu społeczeństwa, które tradycyjnie było i nadal jest pluralistyczne, wieloetniczne i wieloreligijne”.

Przypomniawszy liczne świadectwa, jakie mogli usłyszeć ojcowie synodalni, Ojciec Święty zaznacza, że głębokie poruszenie budziły opowiadania osób, które potrafiły żyć wiarą i dawać jasne świadectwo Ewangelii również w reżymach wrogich chrześcijaństwu lub pośród prześladowań. „Dlatego wraz z całym Kościołem pragnę wznieść do Boga hymn dziękczynny za świadectwo tak wielu braci i sióstr, którzy również w naszych czasach oddali życie, by przekazać prawdę o miłości Bożej, objawionej nam w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Ponadto wyrażam wdzięczność całego Kościoła za chrześcijan, którzy się nie poddają w obliczu przeszkód i prześladowań z powodu Ewangelii. Jednocześnie z głęboką i solidarną miłością myślimy o wszystkich wiernych ze wspólnot, które zwłaszcza w Azji i Afryce w tych naszych czasach ryzykują życie lub zepchnięcie na margines społeczeństwa z powodu swojej wiary. Widzimy w tym urzeczywistnianie się ducha ewangelicznych błogosławieństw, które mówią o cierpiących prześladowanie ze względu na Pana Jezusa (por. Mt 5, 11). Jednocześnie nie przestajemy apelować do rządów państw, aby gwarantowały wszystkim wolność sumienia i religii, a także możliwość dawania publicznie świadectwa swojej wiary” – stwierdził Ojciec Święty.

Zaznaczył, że Słowo Boże przypomina o konieczności angażowania się chrześcijan w świecie. „Głosząc Ewangelię, zachęcajmy się nawzajem do czynienia dobra i działania na rzecz sprawiedliwości, pojednania i pokoju” – apeluje papież. Zwraca też uwagę na znaczenie obrony i promocji praw ludzkich każdej osoby. Nasze czasy stwarzają bowiem niezwykłą okazję, by dzięki głoszeniu tych praw godność ludzka była skuteczniej uznawana i powszechnie promowana jako cecha, którą Bóg odcisnął na swoim stworzeniu, a Jezus Chrystus przyjął i odkupił za sprawą swego wcielenia, śmierci i zmartwychwstania.

„Dlatego szerzenie Słowa Bożego służy umacnianiu uznania i poszanowania praw ludzkich każdej osoby” – czytamy w papieskim dokumencie. Jednocześnie wskazano w nim, iż katolicy powinni dawać przykłady pojednania, by budować społeczeństwo sprawiedliwe i pokojowe.

Ojciec Święty zachęca do przekładania wysłuchanego słowa na uczynki miłości, gdyż tylko w ten sposób głoszenie Ewangelii staje się wiarygodne. Wskazuje na znaczenie Słowa Bożego w budzeniu powołań do życia konsekrowanego, konieczności głoszenia go migrantom, osiedlającym się w krajach o tradycji chrześcijańskiej, pomagania w odczytywaniu go osobom chorym i ubogim oraz wykorzystywania do nauczania człowieka na nowo zachwytu i dostrzegania prawdziwego piękna, objawiającego się w rzeczach stworzonych.

Benedykt XVI wzywa ludzi kultury, by nie lękali się otwierania się na Słowo Boże, gdyż każda autentyczna kultura, aby była naprawdę dla człowieka, musi być otwarta na transcendencję, w ostatecznym rozrachunku na Boga. Potrzebne jest też propagowanie Biblii w szkołach i na uniwersytetach. Papież apeluje o promowanie w Kościele solidnej formacji artystów w dziedzinie Pisma Świętego. Dziękuje katolikom, którzy kompetentnie angażują się w świat mediów, starając się, by ich obecność była znacząca, i zachęca do jeszcze rozleglejszego i fachowego działania.

Adhortacja wskazuje na znaczenie Pisma Świętego w dialogu międzyreligijnym, aby religie w zeświecczonych społeczeństwach kształtowały mentalność dostrzegającą w Bogu Wszechmogącym fundament wszelkiego dobra, niewyczerpane źródło życia moralnego, umocnienie głębokiego poczucia powszechnego braterstwa. Apeluje o rozwój dialogu z islamem, w którym występuje wiele postaci, symboli i tematów biblijnych. „Bardzo pragnę, aby rozwijane od wielu lat, oparte na zaufaniu relacje między chrześcijanami i muzułmanami trwały i rozwijały się w duchu szczerego i pełnego szacunku dialogu” – pisze papież. Zachęca też episkopaty, by pomagały w organizowaniu spotkań mających na celu wzajemne poznanie chrześcijan i muzułmanów, by krzewić wartości potrzebne społeczeństwu do pokojowego i pozytywnego współżycia.

Dokument podkreśla, że „Synod, zachęcając do rozwijania współpracy między przedstawicielami różnych religii, przypomina jednocześnie o tym, że 'wszystkim wierzącym musi być zapewniona skutecznie wolność wyznawania własnej religii prywatnie i publicznie, a także wolność sumienia': istotnie, 'szacunek i dialog wymagają (…) wzajemności we wszystkich dziedzinach, szczególnie w tym, co dotyczy podstawowych swobód, a zwłaszcza wolności religijnej. One sprzyjają pokojowi i zgodzie między narodami” – pisze papież.

Obecna adhortacja apostolska jest drugim tego rodzaju dokumentem Benedykta XVI. Pierwsza - „Sacramentum caritatis” ukazała się 22 lutego 2007 r. i była podsumowaniem XI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, które w dniach 2-23 października 2005 obradowało w Watykanie na temat: „Eucharystia źródłem i szczytem życia oraz misji Kościoła”.

W załączniku tekst dokumentu