KAI: Jak zmieniał się Kościół w Polsce przez 20 lat?

dr Tomasz Żukowski - Kościół się zmieniał na wielu płaszczyznach. Owe zmiany były dostrzegalne głównie na poziomie ludzkich deklaracji i nastrojów. Na początku lat 90. stosunek do Kościoła nieco się pogorszył, z kolei na początku obecnej dekady Polacy zaczęli postrzegać Kościół pozytywniej.

Badania zaprezentowane w raporcie „Kościół w Polsce” to potwierdzają?

– Badania pokazują, że mamy do czynienia z wyraźnie trwałym zakorzenieniem się Kościoła w życiu polskiego społeczeństwa i z generalnie wysokimi ocenami różnych aspektów działalności Kościoła. Bardzo wiele się przez te lata zmieniło w polskim społeczeństwie. Zauważalna jest coraz silniejsza presja popkultury i konsumpcjonizmu, który mocno indywidualizuje ludzkie pragnienia i potrzeby. Mamy też do czynienia z wyraźnymi zmianami cywilizacyjnymi. Okazuje się jednak, że Kościół, na wielu polach swojej działalności, umie tym wyzwaniom sprostać.

Ważnym wskaźnikiem tego trendu jest stosunek katolików w Polsce do wiary. Wielu z nich nadal uważa, że wiara ma swoje źródło w wychowaniu i tradycji. Mimo pojawiających się innych „ofert” życia duchowego, ludzie wciąż jednak trwają przy wierze wyniesionej z domu. Z kolei wielu młodych ludzi jednak podkreśla: „wiara to mój indywidualny wybór”.

Wbrew temu, co mogliby powiedzieć ci, którzy przyglądają się Kościołowi jedynie przez pryzmat debaty publicznej – Kościół nie jest tylko instytucją, takim pozostaje on jedynie dla mniej wierzących lub niewierzących. Dla wierzących Kościół jest także wspólnotą ludzi oraz przede wszystkim płaszczyzną relacji z Bogiem, ma wymiar mistyczny. I to on jest dla ludzi najważniejszy.

Medialnie nagłaśniane spory, np. o krzyż pod Pałacem Prezydenckim czy Komisję Majątkową, mogą na trwałe zachwiać zaufaniem Polaków do Kościoła?

– Te wydarzenia doraźnie z pewnością wpłynęły na bieżące opinie o Kościele. Kontrowersje zawsze są bodźcem do powstawania silnych podziałów wśród opinii publicznej. Badania GfK Polonia przeprowadzono już jednak po tamtych wydarzeniach i pokazują one, że stosunek Polaków do Kościoła jest głęboki, nawet mimo doraźnych zmian wywołanych danym sporem.

 Trzy czwarte badanych uważa, że polski katolicyzm jest wyjątkowy w Europie. Na czym Polacy opierają takie przeświadczenie?

– Jedna z narracji kierowanych przez media do opinii publicznej mówi, że Kościół ma problem z akceptacją nowoczesności. Jednak inna mówi, że Kościół w Polsce jest dla ludzi ważny. Polacy uwzględniają w swoim stosunku do Kościoła zarówno tę pierwszą, jak i drugą opinię. Czują, że w związku z historią Polski religia odgrywa w ich życiu szczególną rolę, ma znaczenie jako nieodłączny element polskiej tożsamości i są z tego dumni.

Dlaczego Polacy mieliby się czuć bardziej katoliccy niż np. Włosi czy Hiszpanie?

– Wskaźniki religijności w Polsce są wysokie, jedne z najwyższych w Europie, ale pamiętajmy też, jak szczególną rolę odgrywał Kościół i jego hierarchowie w historii Polski. W okresie bezkrólewia Prymas był interrexem, w czasach zaborów i komunizmu Kościół zastępował niezależne instytucje i organizacje Polski wolnej – oto, dlaczego zaufanie do Kościoła jest tak silnie zakorzenione w Polakach.

Dziękuję za rozmowę