Andrzej Grajewski: Jarosław Kaczyński nepotyzm z udziałem działaczy własnej partii określił mianem „syndromu tłustych kotów”. Czy zaangażowanie w politykę może być źródłem bogacenia się polityków i ich rodzin?

Antoni Kamiński: Polityka może wzbogacać w różnym rozumieniu tego słowa: moralnie czy intelektualnie, ale także w sensie materialnym, i tu jest problem. Postawił go kiedyś w głośnym eseju „Polityka jako zawód i powołanie” Max Weber. Jest polityk, który angażując się w działania polityczne, chce zrobić coś dla ludzi, działa pro publico bono. Inna jest sytuacja, kiedy ktoś angażuje się w politykę, traktując ją jako zawód. Jednak nawet traktując politykę jako powołanie, po pewnym czasie człowiek nabywa umiejętności i postaw, które pozwalają go traktować jako zawodowego polityka. Nie ma nic nagannego w tym, że niektórzy ludzie stają się po pewnym czasie zawodowymi politykami. Problemem jest sposób, w jaki ten zawód wykonują, i gdzie znajdą w swej aktywności optymalny punkt między prywatnym interesem a interesem publicznym.

Problem dotyczy nie tylko polityków, ale także ich rodzin.

Jesteśmy ludźmi podatnymi na różne pokusy. Dlatego jeśli się pojawiają, a nie wiążą się z jakimiś dolegliwymi kosztami moralnymi, część polityków temu ulega. Noblista z ekonomii Douglass North napisał, że jeżeli system bodźców w organizacji nagradza zachowania łupieżcze, to jej członkowie szybko staną się łupieżcami. Jeśli nagradza zachowania innowacyjne, nastawione na podnoszenie innowacyjności, a pisał o przedsiębiorstwach, to ludzie będą się zachowywać odpowiednio, aby za to być nagradzanymi. Przekładając to na system polityczny, należy zapytać, czy działający w nim ludzie mają być nagradzani za to, że działają na rzecz interesu publicznego, bez względu na ewentualne koszty własne, czy za to, że są mierni, bierni, ale wierni linii partii.