Z zakurzonej półki członka Solidarności

oprac. prof. Henryk Goik

publikacja 13.12.2021 21:29

To tytuł wystawy dokumentów i innych artefaktów z okresu początków Solidarności w galerii "Iuvenis Amicus Artis" Zespołu Szkół nr 1 w Tychach.

Z zakurzonej półki członka Solidarności Materiały organizatorów Tygodnik "Solidarność", wydany miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego.

Najważniejszą okazją była oczywiście 40. rocznica stanu wojennego w Polsce. Ekspozycja składa się z wielu części.

Pierwsza "Praca od podstaw” zawiera oryginały dokumentów z zebrań, uchwały, notatki i interwencje: protokół z  posiedzenia Międzyzakładowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" w Mikołowie z 1 czerwca 1981 roku, uchwałę w sprawie zaopatrzenia w żywność oraz rozwoju branży spożywczej w Mikołowie, podjętą przez Zakładową Komisję Robotniczą "ELTA” Zakładu w Mikołowie. Są też osobiste, prywatne notatki z zebrania Międzyzakładowej Komisji Porozumiewawczej Solidarności z 8 czerwca 1981 roku.

Znajdujemy tam także odpowiedź zastępcy kierownika Wydziału Handlu i Usług Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach na interwencję Zakładowej Komisji Robotniczej Solidarność w sprawie zaopatrzenia w żywność mieszkańców Mikołowa i organizację przetwórstwa żywności. Jest to odpowiedź na protest przeciwko likwidacji Zakładu Mleczarskiego i przyspieszenia adaptacji budynków na Zakład Masarski "Społem". Trudności z nabyciem mięsa obrazuje oryginalna kartka na mięso.

Z zakurzonej półki członka ,,Solidarności”

Następna część ekspozycji to "Prasa Solidarności". Prezentowane tam są: ogólnopolski "Tygodnik Solidarność", "Tygodnik Katowicki", "Ciernie", "Nasza Droga", "Wolny Związkowiec" i "Dziennik Związkowy". Uzupełnieniem są znaczki "Solidarności" i naklejka "I am with Solidarity".

W powyższych czasopismach zwraca uwagę artykuł Jolanty Strzeleckiej "Cenzura przed sądem". To reportaż z 63. rocznicy odzyskania niepodległości w Bydgoszczy, Elblągu i Gdańsku organizowanych przez Solidarność.

W "Tygodniku Katowickim" zaciekawia artykuł Zygmunta W. Barczyka "Czarna ekonomia, biała ekonomia” o stosunkach między pracownikami a pracodawcą w ustroju socjalistycznym", będący rozwinięciem eseju ks. Józefa Tischnera, krytykującym fałszywie pojętą gospodarkę i marksistowską doktrynę pracy.

Część zatytułowana "Materiały" prezentuje dokumenty z I Walnego Zebrania Delegatów NSZZ "Solidarność" Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, odbytego w dwóch turach: od 13 lipca do 28 lipca 1981 roku w hali sportowej huty Baildon oraz od 30 listopada 1981 roku. Ta grupa dokumentów zawiera: porządek i regulamin obrad, sprawozdania Zarządu Regionu, projekty uchwał, słownik związkowca, sprawozdania Komisji Organizacyjnej, tezy programowe, identyfikatory, mandat delegata na I Walne Zebranie, druk zgłoszenia wystąpienia, materiały z I Krajowego Zjazdu NSZZ "Solidarność" w Gdańsku z X 1981 roku, a także dwa plakaty reklamujące Zebranie Delegatów Regionu Śląsko-Dąbrowskiego w Katowicach.

"Propaganda komunistyczna kontratakuje" - taki tytuł nadano następnej grupie materiałów. Zamieszczono tam trzy plakaty wydane przez PZPR, krytykujące strajki organizowane przeciwko PZPR. Mamy też dwa numery "Trybuny Robotniczej" - organu Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach oraz dwa egzemplarze tygodnika "Echo". W "Trybunie Robotniczej" odnajdziemy artykuł na dwie strony gazety, zatytułowany "Przyjacielskie spotkania przywódców Polski i ZSRR na Kremlu", w którym autor Anatolij Błatow omawia znaczenie "przyjacielskich" więzi między oboma krajami z punktu widzenia komunistycznych władz.

Czytaj dalej na kolejnej stronie

W innym numerze "Trybuny Robotniczej" zacytowano uchwałę IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR z dnia 29 marca 1981 roku na temat "dążenia do normalizacji życia, kontynuowania linii porozumienia i dialogu, rozwijania konfliktów środkami politycznymi, szerokiego uwzględniania opinii społecznej oraz kwestionowania przez oponentów z Solidarności naczelnej zasady centralizmu demokratycznego". Uchwała ta krytykuje osłabienie dyscypliny partyjnej oraz poglądy i postawy negujące kierowniczą rolę partii, deprecjonujące jej wpływ na całokształt życia społecznego i gospodarczego. Specyficzna jest wiarygodność tej uchwały, skoro już 13 grudnia 1981 roku, w kilka miesięcy po odbyciu plenum - ogłoszono stan wojenny…

W tygodniku lokalnym "Echo", obejmującym swoim zasięgiem Tychy, Mysłowice, Czechowice-Dziedzice, Pszczynę, Mikołów, Łaziska, Orzesze, Brzeszcze i Libiąż, ukazał się artykuł "15 godzin z życia organizacji partyjnej" autorstwa Sylwii Plucińskiej, w którym zacytowała ona wypowiedzi pierwszych sekretarzy Podstawowych Organizacji Partyjnych z różnych zakładów pracy w Czechowicach-Dziedzicach, a także ich wystąpienia na Plenum Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR w tym mieście. W innym numerze "Echa" Sylwia Plucińska w artykule "Każdy członek partii odpowiada za partię" pisze, żeby skończyć z dyskusjami, czas na działania - jest to sprawozdanie z obrad miejsko-gminnej konferencji sprawozdawczo wyborczej PZPR w Pszczynie. Analizując oba numery "Echa" z tamtych czasów, zastanawiamy się, dlaczego tak mało miejsca w tym tygodniku poświęcono tym zagadnieniom, które naprawdę interesują  czytelników - sprawom dotyczącym mieszkańców.

Na wystawie można obejrzeć też sprzęt fotograficzny i filmowy z lat 70.: aparaty fotograficzne: "Zenit" z lampą błyskową i "Smiena" oraz projektor filmowy na taśmę celuloidową 8 mm. Śmieszą i zasmucają drobne przedmioty użytku codziennego: przyrząd do otwierania słoików z gumką - weków, widelec i rondelek z aluminium, otwieracze do konserw, foliowe, przeciwdeszczowe nakrycie głowy, plastikowa okładka na książeczkę oszczędnościową, plastikowe slajdy itp.

Zdecydowaną większość materiałów i artefaktów organizatorzy wystawy zawdzięczają życzliwości Leszka K. - członka pierwszej Solidarności, przewodniczącego Zakładowej Komisji Robotniczej Fabryki Transformatorów "Mefta" w Mikołowie  i uczestnika I Walnego Zebrania Delegatów NSZZ "Solidarność" Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. Dzięki niemu ta wystawa mogła powstać.

Także Beata Tondyra udostępniła drobne przedmioty codzienne.

Ozdobą tej wystawy są obrazy, przedstawiające piękno polskiego pejzażu autorstwa Krystyny Jasińskiej - malarki profesjonalnej, absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Zamierzeniem twórców wystawy było skontrastowanie wspaniałego świata sztuki i malarstwa pełnego światła, pozytywnej energii z przaśną, okrutną i przygnębiającą rzeczywistością okresu stanu wojennego. To Polska i to Polska.

Wystawę skomponowały: Bernadeta Najdzińska-Skupnik i Teresa Wodzicka, zaś organizatorem tej ciekawej ekspozycji są: Zespół Szkół nr 1 im. G. Morcinka w Tychach oraz  Śląskie Towarzystwo Kultury w Katowicach.

Z zakurzonej półki członka ,,Solidarności”