Przewodniczący Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych był gościem zakończonego dziś XIV Międzynarodowego Kongresu Prawa Kanonicznego. Przez pięć dni świeccy i duchowni specjaliści z kilkunastu krajów dyskutowali na UKSW nt. „Administracji w prawie kanonicznym”.
Dyspensowanie proboszcza, wydalanie ze stanu duchownego, procedury wobec osób odstępujących aktem formalnym od Kościoła, administracja Kościoła a porządek państwowy oraz modele prawne postępowania w sprawach o dyspensę od celibatu duchownych – to tylko niektóre tematy poruszane podczas spotkania.
Ważnym wydarzeniem było wręczenie doktoratu honoris causa UKSW Prymasowi Węgier kard. Peterowi Erdő, wybitnemu znawcy prawa kanonicznego.
„Chrystus nadał Piotrowi i jego następcom – biskupom rzymskim i wszystkim biskupom – tak zwaną władzę rządzenia. Władza ta obejmuje trzy płaszczyzny: ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą czyli właśnie administrację” – wyjaśnił w rozmowie z KAI ks. prof. Wojciech Góralski, wybitny ekspert prawa kanonicznego.
Przypomniał on, że w skali Kościoła powszechnego administrację wykonuje na co dzień Kuria Rzymska. Natomiast na płaszczyźnie poszczególnych diecezji – kurie diecezjalne. Codzienna administracja obejmuje np. tworzenie nowych parafii, dekanatów, obsadzanie stanowisk kościelnych, udzielanie dyspens, także pozbawianie urzędów kościelnych.
Podczas kongresu zwracano uwagę, że nie można automatycznie „przeszczepiać” zasad i pryncypiów administracji państwowej na grunt kanonistyki, bo system prawa świeckiego nie bierze pod uwagę prawa Bożego – powiedział ks. prof. Góralski. „Podkreślano, że w ramach systemu państwowego, relacja organ administracji – obywatel jest ‘sucha, sformalizowana, bezduszna. Tymczasem w Kościele ta relacja powinna charakteryzować się zrozumieniem, miłością” – mówił profesor UKSW.
„Jakkolwiek w Kościele nie ma demokracji, to są pewne gremia zarówno wokół papieża (jak synod biskupów) czy diecezjalnym (jak rada duszpasterska, w której wedle KPK większość powinni stanowić świeccy) które demokratyzują Kościół” – zaznaczył kanonista.
Ks. prof. Góralski poinformował też, że szczególnym polem zainteresowania współczesnej kanonistyki jest kanoniczne prawo małżeńskie. W powstałym z inicjatywy Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. Jan Paweł II wprowadził wiele zmian, zdecydowanie odnowił go w duchu Soboru Watykańskiego II (poprzedni, wydany za pontyfikatu Benedykta XVI pochodził z roku 1917). W nowym Kodeksie wprowadzono szereg nowości, gdy chodzi o prawo małżeńskie, w tym nowe tzw. tytuły nieważności małżeństwa czyli przyczyny jego nieważności, np. podstępne wprowadzenie w błąd.
„Prawo małżeńskie, które znajduje swoje zastosowanie w sądownictwie kościelnym w ramach procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest gałęzią bardzo newralgiczną, bo ma swoje bardzo konkretne odniesienia” – powiedział profesor UKSW. Dodał, że tą bardzo dziś żywą dziedziną zajmuje się duża liczba kanonistów, publikując wiele prac naukowych, książek i artykułów.
Ks. prof. Góralski przyznał też, że – w związku z pojawiającymi się przestępstwami duchownych, zwłaszcza pedofilią – dziedziną ostatnio dość znaczącą jest prawo karne. abp Francesco Coccopalmerio, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych zapowiedział podczas warszawskiego spotkania reformę Księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego, poświęconej właśnie prawu karnemu.
„Reforma ma pójść w kierunku wyraźniejszego skodyfikowania pewnych przestępstw, nazwania ich a także wskazania procedur dotyczących karania winnych” – pwoiedział KAI ks. prof. Góralski.
Kongresy Prawa Kanonicznego mają na celu nie tylko pogłębianie wiedzy w zakresie danego zagadnienia z nauki prawa kanonicznego, ale też promocję studium prawa kanonicznego w danym regionie świata. Organizowany tym razem w Polsce Kongres będzie poświęcony władzy wykonawczej w Kościele i funkcjonowaniu urzędów kościelnej administracji.
Międzynarodowy Kongres Prawa Kanonicznego w Warszawie jest czternastym już kongresem z zakresu prawa kanonicznego (prawa kościelnego). Ostatnio organizowały go ośrodki uniwersyteckie prowadzące badania w zakresie prawa kanonicznego w Bejrucie (Liban) w 2004 r. i w Wenecji (Włochy) w 2008 r. W 1993 r. gospodarzem spotkania był Lublin. Kongresy organizowane są co trzy lata.
Kongres jest organizowany przez Wydział Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego przy współpracy naukowej Międzynarodowego Stowarzyszenia Kanonistów z siedzibą w Rzymie.
W warszawskim kongresie uczestniczyło około trzystu uczestników z Polski i zagranicy. Obecni byli goście z niemal wszystkich krajów europejskich oraz z USA, Kanady, Brazylii, Meksyku, Argentyny, Libanu, Filipin.
Początki prawa kanonicznego datuje się około r. 1140, kiedy to boloński kameduła, Gracjan, ojciec kanonistyki napisał swoje słynne dzieło, zwane dziś „Dekretem Gracjana”. Wówczas wyodrębniono na Uniwersytecie Bolońskim prawo kanoniczne jako odrębną dyscyplinę, która dotąd uprawiana była wespół z teologią.
Zręby prawa kanonicznego ukształtowały się w okresie średniowiecza, przede wszystkim w okresie od XII do XVI stulecia. Później sobory powszechne, decyzje papieży i kurii rzymskiej wzbogacały naukę prawa kanonicznego.
Dzisiaj jest to nauka bardzo rozwinięta. Do najsilniejszych ośrodków prawa kanonicznego na świecie należą trzy wydziały działające na rzymskich uniwersytetach: Papieskim Uniwersytecie Laterańskim, Papieskm Uniwersytecie Gregoriańskim na prowadzonym przez Opus Dei Uniwersytecie Świętego Krzyża.
Wyróżnia się także wydział prawa kanonicznego na prowadzonym także przez Opus Dei uniwersytecie w Pampelunie w Hiszpanii, a także w Monachium, Munster. Liczące się w świecie ośrodki prawa kanonicznego działaja też na innych kontynentach, m.in. Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Brazylii, Argentynie, Meksyku.
„Wysoko ceniona jest także polska kanonistyka, zwłaszcza uprawiana na KUL, UKSW czy Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie – zaznacza ks. prof. Wojciech Góralski. Dodaje, że wszystkie światowe ośrodki wydają znakomite periodyki poświęcone prawu kanonicznemu, zaś w samym Rzymie istnieje ich kilkanaście.
Profesor UKSW zaznacza, że w wykazie tzw. dziedzin i dyscyplin nauki, które sporządza Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego oraz Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów, wśród dziedzin nauk prawnych istnieją trzy dyscypliny: prawo (czyli prawo świeckie), prawo kanoniczne i administracja.
„Prawo kanoniczne, w ramach przepisów państwowych traktowane jest jako nauka prawna. Aczkolwiek, z uwagi na źródła, korzenie prawa kanonicznego, jest nim jednak prawo Boże. Z uwagi na to, prawo kanoniczne jednocześnie przynależy do rodziny nauk teologicznych” – precyzuje ks. prof. Góralski.