Kongo nie - rządem stoi

Wobec obecnego konfliktu w Kongo krąży wiele teorii i proponowanych jest co najmniej kilka rozwiązań. Ludzie, wierzący głęboko w Opatrzność i rychłe nadejście Sądu Ostatecznego twierdzą, że ta wojna to zrządzenie Boże. Antyglobaliści obwiniają Świat Zachodni, który ma być motu proprio każdego nieszczęścia na Czarnym Lądzie. Świat Organizacji Pozarządowych twierdzi, że tylko usunięcie skorumpowanych polityków i wprowadzenie bardziej przejrzystego systemu politycznego da nadzieje na pokój. Rasiści zaś z kolei są święcie przekonani, że czarny człowiek po prostu nie jest w stanie się sam rządzić i trzeba wysłać korpusy wojskowe i tym samym bardzo go uszczęśliwić. Jakie są naprawdę przyczyny wojny w Kongo? Wojny, która nie zaczęła się w tym roku, która zaangażowała połowę kontynentu, słowem wojny, która jest teatrem gdzie występuje wielu aktorów? Łatwo się pogubić. Fabuła sztuki jest zawiła i nigdy do końca nie wiadomo, kto jest bohaterem, a kto czarnym typem. Jednak myślę, że Kongo dzisiejsze do złudzenia przypomina przedrozbiorową Rzeczpospolitą, której przyczyny upadku Polacy znają, lub przynajmniej znać powinni. A oto i moja analogia: Kongo jest krajem dużym. W maleńkiej Europie pokryje Francję, Niemcy, Hiszpanię i inne małe kraiki zachodu. A Polskę – 7 razy. Nawet na Afrykę, Kongo jest kolosem. Tyle, że ten geograficzny kolos jest kolosem na glinianych nogach. Jest politycznym i ekonomicznym karłem, którego zdaniem nikt sobie głowy nie zaprząta. Zupełnie jak Polska w czasach Sasów, gdy nawet korpus dyplomatyczny był zdany na łaskę Saksonii, tudzież kiedy reprezentacja zbuntowanych Stanów Ameryki Północnej odwiedzająca dwory Europejskie w poszukiwaniu poparcia, szerokim łukiem ominęła dwór Stasia. Bo i po co im było tam zaglądać? Nie tylko rozmiar jest przekleństwem Kongo. Ten kolos może się poszczycić typowym przykładem słabości rządu. Już tylko chyba Somalia ma słabszą egzekutywę. Kraj cierpi na brak skutecznych rządów. Podatki zbiera się wedle uznania i też wedle uznania lokalnej administracji te podatki są rozdawane. Instytucje państwa trwają już nie tyle w nieładzie, ale w stanie rozkładu. W takiej niemalże anarchii rodem z Hobbesa, tylko silni mają prawo przetrwać. Co zresztą czynią. Ach, iluż watażków i warchołów potrafi pomieścić ten kraj? Iluż naśladowników Kuklinowskich, Lubomirskich czy Chmielnickich są w stanie znieść ludność i ziemia środka Afryki? Każdy, kto potrafi skrzyknąć watahę i odpowiednio ją uzbroić staje się graczem politycznym. Ba, nawet międzynarodowym, jak uczynił to ostatnio sławny watażka Laurent Nkunda, o którym się mówi we wszystkich stacjach telewizyjnych. Nkunda skrzyknął 4 000 ludzi, Chmielnicki miał o wiele więcej, a chyba na dworach ówczesnej Europy mniej się o nim mówiło niż o dzisiejszym Nkundzie. Mimo, że Kongo jest w stanie bezwładu, to jednak przed jego ostatecznym upadkiem chroni je interes. Nie, nie Konga, ale wielu światowych potęg. Kongo jest miejscem strategicznym, ważnym na tyle, że żaden polityk o zdrowych zmysłach nie pozwoli by zostawić je same sobie. Bajeczne złoża złota, ropy, miedzi, kobaltu, i sam Bóg wie, czego jeszcze, kuszą jak syreny załogę Odyseusza. Również środek Afryki, gleba urodzajna niczym czarnoziem na Ukrainie i dogodne warunki klimatyczne są miłym kąskiem. Kongo może być przyczyną wzrostu i upadku wielu. Ot, taki kraik jak Ruanda, ledwo zauważalny na mapie, który jeszcze próbuje złapać oddech po największej rzezi od czasów Pol Pota, taki kraik dzięki eksploatacji Konga, i prowadzenia nieustannych kampanii militarnych (na terenie Konga, a jakże), stał się potęgą regionalną, z której głosem musi się liczyć każdy w tej części świata. I znów do głowy ciśnie się przykład Prus, kiedy Fryderyk III zalewał Rzeczpospolitą fałszywą monetą, urządzał pobory do wojska, i napasł terytorialnie swój kraj kosztem sąsiada. Jednak nie bogactwo, ale relacje z państwami ościennymi powodują złudzenie historycznego dèja vu. Pamiętamy zapewne jak to armie carskie przewalały się po terenie Rzeczpospolitej, by wraz z Austriakami wyprawiać się na Prusaków? Jeszcze wcześniej takie wycieczki urządzali sobie Szwedzi przeciw Sasom i Rosjanom, Rosjanie zaś i Sasowie przeciw Szwedom. A wszystko na terytorium Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, którą było stać na to, by posłać delegację sejmową, by prosić intruzów szwedzkich o to by sobie poszli. Pamiętamy? To Kongo też jest tak rozgrodzone, że każda świnia wlezie, używając języka pana Zagłoby. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, kiedy to wojska Ruandy i Ugandy za daleko się zapędziły, za dużo zabrały, zostały wyparte przez Angolę i Zimbabwe. Przez kilka lat armie tych czterech krajów ganiały się po umęczonej ziemi, by wreszcie sprawiedliwie, po równo podzielić się wpływami i zasobami. Tak odbyła się „Afrykańska Wojna Światowa”. Są też i inne podobieństwa. Nasze wolne elekcje już tylko z nazwy były wolne. Ostatni król Polski w alkowie Carycy zaskarbił sobie polską koronę. W Kongo Mobutu Sese Seko też był dobrym dyktatorem, póki trwała zimna wojna. Jak już Zimnej Wojny nie stało to i Mobutu musiał uciekać. Dopóty dzban wodę nosi, dopóki mu się ucho nie urwie. Jego następca – Kabila, też w czymś się mocarstwom naraził, bo został szybko zabity, a na następcę wybrano... jego syna. Dopiero ostatnio zapytano w wyborach Kongijczyków, czy zechcą zatwierdzić ten wybór. Ale i ten musi uważać, bo jego reformatorskie zapędy mogą doprowadzić go tam, gdzie skończył nasz król Staś. Krążą pogłoski, że rebelia Nkundy to kara i przestroga zarazem, by rząd Konga nie wchodził w układy z Chińczykami. W Kongo można zawsze znaleźć jakiś Branickich czy Rzewuskich, którzy za odpowiednią cenę zatroszczą się o interes kraju. Zresztą, Europa i USA potrafą pokazać, kto w Kongu rządzi. Kiedy rząd podpisał z Chinami porozumienie na budowę systemu komunikacyjnego, który pozwoliłby połączyć i zjednoczyć przeciętne przez nieprzebyte lasy państwo, to Bank Światowy (kontrolowany przez USA i Europę) skutecznie zablokował realizację tej inwestycji. Czyż nie to samo spotkało pierwszą Konstytucję w Europie rozniesioną na bagnetach rosyjskich? Jak się potoczą dalsze losy Kongo? Nam, Polakom się nie udało. Przez ponad sto lat musieliśmy znosić cudzą okupację. Czy Kongo czeka to samo? W jakiś sposób tak – wiele części tego kraju już de facto jest zarządzane z zewnątrz – dla przykładu, poczta we wschodniej części jest przesyłana przez Ruandę (via Cyangugu - przejście graniczne), lub Ugandę, kongijska już zniknęła w tej części kraju. Natomiast, na szczęście dla Konga, są też duże różnice. Rzeczpospolita została rozebrana przez trzy wielkie potęgi. Sąsiedzi Kongo do potęg raczej nie należą, i sami są targani głodem, rebeliami czy też widmem kolejnego ludobójstwa. Również prawdziwi gracze w Afryce – Amerykanie i Europejczycy – nie są zainteresowani zmianami granic i towarzyszącym temu procesowi chaosem. Wystarczy już jednej Somalii. Kongo może wegetować, przeżywać kolejne rewolucje, inwazje i rebelie, ale granice mają być takie, jakie są. Przynajmniej na razie.