Mistrz teologii

Charakterystyczny dla Tomasza jest głęboki chrześcijański optymizm w spojrzeniu na naturę ludzką. Dlatego też jego teologia moralna opiera się na cnotach, a więc na pozytywnych, dobrych sprawnościach duchowych, które człowiek z Bożą pomocą może w sobie wypracować, a nie koncentruje się na przykazaniach i grzechach. Szczególnie imponująca jest rzetelność i pokora św. Tomasza w dociekaniu prawdy. Zgodnie ze scholastycznym schematem jego dzieła mają postać dysputy, w której gromadzi on zawsze najtrudniejsze zarzuty przeciw własnym tezom i przedstawia najpełniejszą ich listę - i dopiero wtedy, krok po kroku, zarzuty te zbija. Pozostawił po sobie dziesiątki tomów, które pomagali mu spisać sekretarze, którym dyktował swoje wywody. W ciągu wieków myśl św. Tomasza była na różne sposoby eksploatowana, często upraszczana albo absolutyzowana. Wypracowany przez niego system myślowy ulegał znacznemu skostnieniu w różnych tomistycznych czy neotomistycznych odmianach. W minionym wieku dokonano częściowej odnowy i uwspółcześnienia myśli Tomasza. Mieli w tym udział m.in. Jacques Maritain, Etienne Gilson, Marie Dominique Chenu OP czy Yves Congar OP a także tzw. Szkoła Lubelska związana z KUL. Do czerpania z "nieprzemijającej nowości myśli św. Tomasza z Akwinu" zachęca na kartach "Fides et ratio" Jan Paweł II. Tomasz pozostawił po sobie szereg hymnów i pieśni, które wypływały z jego pobożności, a szczególnie kultu eucharystycznego. Do dziś często śpiewana jest m.in. pieśń "Przed tak wielkim sakramentem", będąca fragmentem hymnu "Sław języku tajemnicę". Tomasz, człowiek modlitwy, pod koniec życia określił całą swoją spuściznę naukową mianem "słomy" w porównaniu z radością spotkania Boga "twarzą w twarz". Świętym ogłosił go Jan XXII w 1323 r., a Pius V obdarzył Tomasza tytułem doktora Kościoła. Miedzy innymi z racji na precyzyjną i błyskotliwą naukę o aniołach jest nazywany "doktorem anielskim", a z racji systemu, który stworzył określany jest jako "doktor powszechnym".