Nowy statut Konferencji Episkopatu Polski

Obowiązujący dotychczas Statut Konferencji Episkopatu Polski wszedł w życie w 1996 r. Dwa lata później ukazał się list apostolski Jana Pawła II „Apostolos suos”, który określa prawną i teologiczną naturę konferencji episkopatów. Episkopat Polski został również zobowiązany do rewizji swojego statutu według tych wytycznych. Te prace rozpoczęto jednak dopiero w 2005 r., a ich owocem jest zatwierdzony przez Stolicę Apostolską nowy statut, który został dzisiaj (7 października) uroczyście promulgowany.

Według nowego statutu, deklaracje doktrynalne Konferencji Episkopatu Polski mogą być opublikowane w jej imieniu jako autentyczne nauczanie tylko wtedy, gdy zostały przyjęte na zebraniu plenarnym przez wszystkich członków biskupów mających głos decydujący. Jeżeli nie ma takiej jednomyślności, warunkiem publikacji dokumentu mającego rangę autentycznego nauczania jest uznanie go przez Stolicę Apostolską. Jest ono udzielane wtedy, gdy dana deklaracja posiada poparcie przynajmniej dwóch trzecich głosów biskupów mających głos decydujący (por. art. 17).

Celem zapewnienia biskupom diecezjalnym możliwości realizacji ich odpowiedzialności za kształt duszpasterstwa i zarząd diecezjami, nowy statut przewiduje powołanie Rady Biskupów Diecezjalnych. Art. 14 stanowi, że do jej kompetencji należy „ocena, badanie i podejmowanie decyzji w sprawach dotyczących zarządu diecezji, ogólnych kierunków zadań pasterskich oraz w kwestiach administracyjno-finansowych”.

Nowy statut podkreśla przysługujące prymasowi Polski honorowe pierwszeństwo wśród biskupów polskich (art. 3). Nowością jest także umieszczenie prymasa wśród członków Rady Stałej z urzędu. Obok prymasa Polski do Rady Stałej należą z urzędu także kardynałowie kierujący diecezjami. W Radzie Stałej zasiadać będzie odtąd z wyboru sześciu biskupów diecezjalnych oraz dwóch biskupów pomocniczych. Zebranie plenarne wybrało spośród sufraganów dwóch kandydatów: bp. Marka Jędraszewskiego z Poznania i bp. Wojciecha Polaka z Poznania. Statut określa też status biskupów seniorów, którzy nie są członkami Konferencji Episkopatu, ale są zaproszeni na zebrania plenarne, podczas których przysługuje im głos doradczy. Seniorzy mogą być także członkami komisji, rad i zespołów powoływanych przez Konferencję.

Według obowiązującego od dziś statutu, członkami rad i zespołów przy Episkopacie mogą być duchowni i świeccy, którzy dotąd byli jedynie konsultorami tych gremiów. Zasady te nie odnoszą się jednak do Komisji Episkopatu – ich członkami mogą być nadal tylko biskupi.

Statut wyraźniej określa zadania Ekonoma i jego relacje z Radą Ekonomiczną KEP. Nowelizacja stała się także okazją do innych poprawek natury technicznej, organizacyjnej i legislacyjnej.

Dopełnieniem prac nad odnowionym statutem będzie nowelizacja Regulaminu Konferencji Episkopatu Polski, który nie posiada tak zasadniczego znaczenia jak statut, niemniej jednak reguluje szereg praktycznych kwestii związanych z pracą Konferencji i jej gremiów.

Statut jest „narzędziem współpracy między biskupami i umacniania kościelnej komunii”. We wstępie statutu znajduje się odwołanie do aktualnych dokumentów Stolicy Apostolskiej, którymi kieruje się Konferencja w realizacji swoich zadań w duchu kościelnej komunii i kolegialności. Są to: dokumenty Soboru Watykańskiego II, Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r., adhortacja Jana Pawła II „Pastores gregis” z 2003 r. oraz dyrektorium „Apostolorum successores” z 2004 r.

Prace nad nowelizacją statutu rozpoczęły się w roku 2005. Podczas 333. Zebrania plenarnego KEP we Wrocławiu, w dniach 22-24 września, podjęto decyzję o utworzeniu zespołu roboczego ds. nowelizacji statutu. Przewodniczącym zespołu został abp Tadeusz Gocłowski, metropolita gdański, a księży biskupów wspierała grupa ekspertów, wybitnych polskich kanonistów. Dyskusje nad statutem trwały ponad dwa lata. W marcu 2008 r., podczas 343. Zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie, biskupi przyjęli ostateczną wersję statutu, która została przesłana do Stolicy Apostolskiej. Po przedskutowaniu i uwzględnieniu uwag nadesłanych przez watykańską Kongregację ds. Biskupów, tekst statutu został ponownie przekazany Stolicy Apostolskiej celem zatwierdzenia.Kongregacja ds. Biskupów wydała w dniu 28 maja 2009 r. dekret zatwierdzający znowelizowany Statut Konferencji Episkopatu Polski i pozwalający na jego promulgację. Konferencja Episkopatu Polski wyznaczyła datę promulgacji na dzień 7 października 2009 r., w liturgiczne wspomnienie Najświętszej Maryi Panny Różańcowej.

Tekst statutu KEP został zamieszczony w „Aktach Konferencji Episkopatu Polski” nr 1 (15)/ 2009. Sekretariat Episkopatu przygotował również osobne wydanie statutu w formie broszury. Tekst zamieszczony został także na stronie internetowej www.episkopat.pl.

Pierwszy statut Konferencji Episkopatu Polski uchwalono w 1969 roku. Po wejściu w życie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 r. znowelizowano statut, ostatecznie zatwierdzony przez Stolice Apostolską w 1987 r. Przemiany społeczno-polityczne roku 1989, w tym ustawa o stosunku państwa do Kościoła, oraz reorganizacja struktury administracyjnej Kościoła w Polsce w 1992 r. stały się przyczyną prac nad trzecim z kolei statutem Konferencji. Wszedł on w życie w 1996 r.