Średniowieczny teolog miłości

Syntezę myśli Wilhelma z Saint-Thierry znajdujemy w długim liście skierowanym do cystersów z Mont-Dieu, do których udał się z wizyta i których chciał umocnić i pocieszyć. Uczony benedyktyn Jean Mabillon już w 1690 roku nadał temu listowi znamienny tytuł: „Epistola aurea” (Złoty list). W istocie zawarte w nim nauki na temat życia duchowego są cenne dla tych wszystkich, którzy pragną wzrastać w jedności z Bogiem, w świętości. W traktacie tym Wilhelm proponuje drogę złożoną z trzech etapów. Trzeba – powiada – przejść od człowieka „zwierzęcego” do „rozumnego”, aby dojść do „duchowego”. Co chce powiedzieć nasz autor w tych trzech wyrażeniach? Na początku osoba akceptuje wizję życia, inspirowaną wiarą przez akt posłuszeństwa i ufności. Następnie, w procesie interioryzacji, w którym wielką rolę odgrywają rozum i wola, wiara w Chrystusa przyjęta zostaje z głębokim przekonaniem i doznaje się harmonijnej zgodności między tym, w co się wierzy i na co ma się nadzieję, a najtajniejszymi dążeniami duszy, naszym rozumem i naszymi uczuciami. Osiąga się w ten sposób doskonałość życia duchowego, kiedy realia wiary stają się źródłem wewnętrznej radości oraz rzeczywistej i zadowalającej jedności z Bogiem. Żyje się tylko w miłości i dla miłości.

Wilhelm buduje tę drogę na mocnej wizji człowieka, dla której natchnieniem byli starożytni Ojcowie greccy, przede wszystkim Orygenes, którzy, posługując się śmiałym językiem, uczyli, że powołaniem człowieka jest stawać się jak Bóg, który stworzył go na swój obraz i podobieństwo. Obraz Boga obecny w człowieku popycha go ku podobieństwu, to znaczy coraz pełniejszej tożsamości między własną wolą a wolą Boga. Tej doskonałości, która Wilhelm nazywa „jednością ducha”, nie osiąga się osobistym wysiłkiem, nawet szczerym i wielkodusznym, gdyż potrzeba czegoś innego. Doskonałość tę osiąga się przez działanie Ducha Świętego, który mieszka w duszy oraz oczyszcza, wchłania i przemienia w miłość wszelki poryw i wszelkie pragnienie miłości w człowieku. „Istnieje inne jeszcze podobieństwo do Boga”, czytamy w Epistola aurea, „które nie nazywa się już podobieństwem, lecz jednością ducha, kiedy człowiek staje się jednym z Bogiem, duchem, nie tylko ze względu na jedność takiej samej woli, ale dlatego, iż nie jest w stanie chcieć niczego innego. W ten sposób człowiek zasługuje na to, by stać się nie Bogiem, ale tym, czym jest Bóg: człowiek dzięki łasce staje się tym, czym Bóg jest z natury” (Epistola aurea 262-263, SC 223, str. 353-355).

Drodzy bracia i siostry, autor ten, którego moglibyśmy określić „Piewcą miłości”, uczy nas dokonać w naszym życiu zasadniczego wyboru, który nadaje sens i wartość wszystkim innym wyborom: miłować Boga, a przez miłość do Niego, kochać naszego bliźniego; tylko dzięki temu będziemy mogli spotkać prawdziwą radość, zadatek wiecznego błogosławieństwa. Udajmy się zatem po naukę do Świętych, aby nauczyć się kochać w sposób prawdziwy i całkowity, aby wstąpić na tę drogę naszego bytu. Za młodą świętą, Doktorem Kościoła, Teresą do Dzieciątka Jezus, powiedzmy także my Panu, że chcemy żyć miłością. Kończę modlitwą tej właśnie Świętej: „Kocham Cię, a Ty o tym wiesz, boski Jezu! Duch miłości pali mnie swoim ogniem. Miłując Cię, przyciągam Ojca, którego moje słabe serce zachowuje, bez wyjścia. Trójco! Jesteś niewolnicą mojej miłości. Żyć miłością na tym padole, to dawać się bez miary, nie prosząc o zapłatę, (...) kiedy się kocha, nie robi się rachunków. Ja dałam wszystko Sercu Bożemu, które przepełnione jest czułością! I biegnę lekka. Nie mam już nic, a jedynym moim bogactwem jest życie miłością”.