Trudne tematy polsko-rosyjskie

Na kongres "Polska-Rosja. Trudne tematy. Trzy narracje: historia, literatura, film" przyjechali badacze z Polski, Rosji i innych krajów m.in. USA, Węgier i Izraela. To pierwsze takie spotkanie w Polsce i drugie po ubiegłorocznej konferencji w Moskwie. Dyskusja dotyczy pięciu okresów w historii obu narodów: czasu wielkiej smuty i roku 1612; wydarzeń związanych z rewolucją oraz z wojną polsko-bolszewicką; paktu Stalin -Hitler i jego następstw; II wojny światowej i Katynia oraz stosunków po roku 1945.

Kongres ma pokazać, jak patrzą na te same wydarzenia z przeszłości Polacy i Rosjanie, jak postrzegają się nawzajem obywatele, jakie są stereotypy i podejścia do historii w obu krajach, a wreszcie, jaka jest możliwość porozumienia i współpracy. "Chcemy spojrzeć na stosunki polsko-rosyjskie nie tylko poprzez proces badawczy historyczny, ale także poprzez film i literaturę" - podkreśla prof. Jacek Chrobaczyński, kierownik Katedry Najnowszej Historii Polski z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

"Większość naszych badań jest skierowana do własnego społeczeństwa, bo dotyczy polskiej perspektywy. Podczas tego kongresu słuchamy, jaka jest perspektywa rosyjska i próbujemy wyciągać wnioski" - dodał Chrobaczyński. Jak zauważył, w panelu poświęconym zbrodni w Katyniu pojawi się referat poświęcony tragedii smoleńskiej jako czynnikowi zmian w stosunkach polsko-rosyjskich.

Zdaniem historyka z UJ prof. Andrzej Chwalby, przewodniczącego krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego trzeba pamiętać o asymetrii między Polską a Rosją, o tym, że jesteśmy znaczącym krajem w Europie Środkowej, a Rosja jest mocarstwem globalnym. "Dla badaczy rosyjskich jesteśmy jednym z wielu partnerów" - zauważa Chwalba. Dlatego, jego zdaniem, pozytywnym znakiem jest zaangażowanie Rosjan w kongres.

"Na poziomie środowisk intelektualnych, akademickich jest wola rozmowy. To bardzo dużo. Wcześniej tej woli nie było, a spotkanie były bardziej kameralne" - zauważa Chwalba. Według niego, wokół pięciu tematów kongresu "ogniskują się nasze emocje, a emocje mają wpływ na nasze postrzeganie świata i na nasze reakcje". "Rosjanie reagują zupełnie inaczej niż my" - mówił PAP Chwalba. "Jak się okazuje, łatwiej jest rozmawiać historykom, literaturoznawcom, kulturoznawcom niż politykom" - dodał.

Zastępca dyrektora Rosyjskiego Instytutu Kulturoznawstwa ds. naukowych doc. Aleksiej Wasiljew ma nadzieję, że spotkanie wpłynie na polepszenie stosunków między Rosją a Polską. "Kiedy dwa narody takie jak Rosjanie i Polacy, mają długą wspólną historię, to w tej przeszłości były wydarzenia tragiczne, czarne i straszne i właśnie one pozostają najsilniej w pamięci narodowej, pamięci społecznej i rzucają się cieniem na współczesności i przyszłości. Głównym zadaniem takich spotkań jest przezwyciężenie tych przeszkód, żeby nasze stosunki nie były widziane tylko z perspektyw traumatycznych wspomnień" - mówił dziennikarzom Wasiljew.

Doc. Andriej Łomonosow, historyk sztuki z Lipieckiego Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego podkreślił, że dla rosyjskiej inteligencji komunikacja z Polską przez lata była możliwa poprzez sztukę i literaturę. "Cała generacja inteligencji rosyjskiej po polsku czytała to, czego nie mogła przeczytać w języku rosyjskim. Dotyczy to historii, literatury, poezji, filozofii" - mówił Łomonosow. Jak dodał, niezależnie od problemów widzianych przez historyków, prawdziwa komunikacja między Polakami a Rosjanami odbywa się na płaszczyźnie kultury.

Obrady potrwają do czwartku. Kongres zorganizowały: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej, Polskie Towarzystwo Historyczne, Rosyjski Instytut Kulturoznawstwa, Muzeum Historii Polski, Stałe Przedstawicielstwo Polskiej Akademii Nauk przy Rosyjskiej Akademii Nauk, Moskiewski Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny, Instytut Humanistyczno-Społeczny w Moskwie oraz Katedra UNESCO przy Wydziale Sanktpetersburskiego Instytutu Kulturoznawstwa w Moskwie.