Ghana: Setki osób oskarżonych o czary

Władze Ghany nie zapewniły ochrony i nie dopełniły ochrony praw człowieka dla setek ofiar oskarżeń o czary i ataków rytualnych, co zmusiło je do ucieczki ze swoich społeczności w obawie o życie, informuje Amnesty International.

Najnowszy raport organizacji „Naznaczeni na całe życie: Jak oskarżenia o czary prowadzą do naruszeń praw człowieka setek kobiet w północnej Ghanie” dokumentuje sytuację w czterech nieformalnych obozach, w których chronią się osoby oskarżane o czary.  W czasie sporządzania raportu w obozach przebywało ponad 500 osób.

Raport opiera się na wywiadach przeprowadzonych w okresie od lipca 2023 r. do stycznia 2025 r. z 93 osobami oskarżonymi o czary, w tym z 82 kobietami, z których większość miała od 50 do 90 lat.

Ofiary oskarżeń to głównie starsze kobiety, żyjące obecnie z niewystarczającym dostępem do usług medycznych, żywności, czystej wody i możliwości ekonomicznych.

„Oskarżenia o czary i związane z nimi nadużycia naruszają prawo człowieka do życia, bezpieczeństwa i niedyskryminacji. Ta głęboko zakorzeniona i powszechna praktyka doprowadziła do niewypowiedzianego cierpienia i przemocy. Podczas gdy wiara w czary jest chroniona na mocy prawa międzynarodowego, szkodliwe praktyki wynikające z tej wiary nie są, a osoby dotknięte potrzebują ochrony i zadośćuczynienia” – zauważa Michèle Eken, starsza badaczka w Amnesty International.

Oskarżenia o czary oraz powiązane z nimi groźby, przemoc fizyczna, a nawet zabójstwa zwykle mają swój początek w rodzinach lub lokalnej społeczności w związku w wydarzeniami losowymi, takimi jak choroba lub śmierć.

Na oskarżenia narażone są przede wszystkim starsze kobiety, które nie dostosowują się do stereotypowych ról społecznych. W niektórych przypadkach oskarżyciele opierają swoje twierdzenia nawet na złym śnie o danej osobie.

W relacjach kobiet oskarżanych o czary czytamy m.in. „Mój sąsiad powiedział, że śniło mu się, że próbowałam go zabić. Nie chce mnie, dlatego mnie oskarżył”. „Odmówiłam szefowi wioski poślubienia którejkolwiek z moich córek. Pewnego dnia dziecko w społeczności zachorowało i on mnie oskarżył”. „Zawsze mają plany, żeby wnieść przeciwko tobie oskarżenia, zwłaszcza jeśli jesteś pracowita, nadal silna i dobrze ci idzie jako kobiecie”.

Kobiety oskarżane o czary znajdują swoje schronienie w obozach nadzorowanych przez przywódców religijnych, w północnych i północno-wschodnich regionach Ghany. Niektóre z tych osiedli mają już ponad sto lat.

Choć obozy oferują schronienie, warunki życia w nich są bardzo ciężkie. Raport wykazuje, iż rząd Ghany nie zapewnia dostępu do odpowiedniej żywności, bezpiecznego zamieszkania i czystej wody w obozach.

Również niewystarczająca jest opieka medyczna dla kobiet, które mają poważne lub przewlekłe problemy zdrowotne. Możliwości zarobkowania są ograniczone, brak również rządowego programu wspierającego ofiary oskarżeń o czary.

Organizacja zwraca uwagę, iż „ludzie w obozach nie są w stanie sami się utrzymać”, a „władze mają obowiązek ich chronić i wspierać. Jednak do tej pory nie udało im się tego zrobić”.

Pomimo, iż oskarżenia o czary i ataki rytualne powinny zostać uznane za przestępstwo, zeznania poszkodowanych wskazują, iż państwo nie stworzyło środowiska sprzyjającego dochodzeniom karnym i ściganiu ataków związanych z czarami, co z kolei przyczynia się do nawrotu oskarżeń i powiązanych z nimi nadużyć.

„Władze powinny uchwalić przepisy, które w szczególności kryminalizują oskarżenia o czary i ataki rytualne” - podkreśla Genevieve Partington, dyrektor krajowy Amnesty International Ghana i członkini Koalicji Przeciwko Oskarżeniom o Czary, stowarzyszenia utworzonego po linczu na 90-letniej kobiecie w lipcu 2020 r.

Samo kryminalizacja oskarżeń o czary nie rozwiąże problemu, gdyż wiara w czary jest zakorzeniona w wielu społecznościach. Dlatego potrzebne są różne inicjatywy uświadamiające, aby kompleksowo przeciwdziałać stereotypom związanymi z oskarżeniami o czary.