Społeczeństwo rynku

Kościół wobec kryzysu finansowego – w debacie zorganizowanej przez KAI wzięli udział przedstawiciele Kościoła i specjaliści. Co Kościół myśli o kryzysie i jaką drogę wyjścia sugeruje?

Dyskusja wokół przyczyn kryzysu i sposobów wyjścia przynosi jeden wniosek: nie ma jednego schematu, są za to podstawowe zasady. Pierwszą z nich – wynikającą przede wszystkim z roztropności i odpowiedzialności – jest przywrócenie realności pieniądza. Nie możemy wydawać więcej, niż mamy, dług trzeba zredukować. Dotyczy to i naszego kraju i świata. Zasada druga, to solidarność z tymi, którzy mogą ucierpieć najwięcej. Jeden drugiego brzemiona noście – przypomina Ewangelia. Jak te zasady zrealizować? To już nie jest takie oczywiste.

Jedni wybierają drogę zaciskania pasa i redukcji wydatków socjalnych. Społeczeństwa nie muszą być roszczeniowe, jeśli mają inne wyjście – zauważył wiceprezydent Centrum im. Adama Smitha Andrzej Sadowski. To nie jest tak, że reformy oznaczają klęskę wyborczą. Inni – jak prof. Adam Glapiński z Katedry Myśli Ekonomicznej SGH – woleliby skandynawski model gospodarki: silny solidaryzm społeczny i inwestowanie w kapitał ludzki, innowacje i jakość.

Na ważny element zwrócił uwagę prof. Paul H. Dembiński z L’Observatoire de la Finance w Genewie. Zwrócił on uwagę, że kryzys to nie tylko kwestia dopasowania na nowo sektora finansowego do realnej gospodarki. Ekonomię zdominowało myślenie finansowe, w którym podstawowe kategorie to ryzyko i rentowność. Te pojęcia – rynek - przeniknęły także do życia społecznego. Dzisiejsze społeczeństwo stało się społeczeństwem rynku. Człowiek, który nie istnieje na rynku: pracy, finansowym jakby nie istniał. Zmalało znaczenie lub wręcz zanikły inne sieci społeczne, jak rodzina czy sąsiedztwo.

W ciągu ostatnich 30 lat znacznie rozwinął się sektor usług, przejmując wiele zadań, spełnianych wcześniej przez rodzinę czy wspólnotę. Jednocześnie duża część wydatków socjalnych państwa wynika z dysfunkcji naturalnych wspólnot. Powstaje wobec tego pytanie: czy nie możemy żyć na niższym poziomie produkcji? Czy pewne produkty/ usługi/ wartości nie mogą powstawać poza PKB? W rodzinie, sąsiedztwie, wspólnocie?

Benedykt XVI w encyklice Caritas in veritate przypominał, że prócz logiki zysku istnieje także logika daru. Solidarność z drugim człowiekiem nie musi się wyrażać domaganiem się subwencji państwowych. Nie sposób nie przyznać racji Andrzejowi Sadowskiemu, gdy mówi, że przerzucanie obciążeń na przyszłe pokolenia jest niemoralne, a obecny kryzys to tylko rezultat założenia, że bogactwo może nie pochodzić z pracy, tylko ze spekulacji. Niemoralne jest żądać zbyt wiele.

Na działania finansistów wiele poradzić nie możemy. Ale nasz wpływ nie ogranicza się do wyboru dokonanego raz na cztery lata. Do roztropności, która zakłada odpowiedzialność oraz umiarkowania wzywano już wielokrotnie, nie będę się powtarzać. Warto jednak chyba również rozejrzeć się wokół siebie i zacząć odbudowywać życie społeczne poza rynkiem: rodzinę, wspólnotę…

To zadanie dla Kościoła. Czyli dla każdego z nas. W skali mikro. To wystarczy.