Mnisi i policjanci

Wszystkie te działania podejmowane są na prośbę patriarchy ekumenicznego Bartłomieja I, któremu formalnie podlega cała Góra. Powodem tych akcji jest postępowanie mnichów z Esfigmenu, którzy od prawie 40 lat nie wymieniają imion kolejnych patriarchów w czasie liturgii, co jest równoznaczne z aktem nieposłuszeństwa, a nawet - zależnie od wykładni prawnej - z rozłamem. Bartłomiej I jeszcze pod koniec ub.r. dał zakonnikom czas do 28 stycznia na podjęcie decyzji: albo zaczną wymieniać jego imię, jak wymagają tego kanony kościelne, albo będą musieli opuścić klasztor. Jego mieszkańcy odmówili spełnienia tych żądań i zapowiedzieli, że będą się bronić wszelkimi sposobami, nawet do przelewu krwi, przed opuszczeniem tego miejsca. Nad jedną z wież kompleksu klasztornego już prawie 40 lat powiewa transparent z napisem: "Prawosławie lub śmierć!". Obecnie zamknęli oni główną bramę klasztoru i nikogo tam nie wpuszczają. Władze greckie wcześniej odcięły już dopływ do monasteru prądu i bieżącej wody, a w ostatnich dniach wstrzymano także dostawy żywności. Przyczyną tych napięć jest skrajnie antyekumeniczne i antymodernistyczne nastawienie mnichów z Esfigmenu, zwanych zelotami, czyli gorliwymi. Gdy w połowie lat sześćdziesiątych doszło do pierwszych kontaktów między ówczesnym patriarchą ekumenicznym Atenagorasem a Pawłem VI, które zaowocowały m.in. zniesieniem w 1965 ekskomunik rzuconych wzajemnie na siebie w 1054 przez przedstawicieli papieża i patriarchy, klasztory na Atosie odpowiedziały na to oburzeniem i modłami o "nawrócenie patriarchy". Zarzucano mu zdradę prawosławia w wyniku zbliżenia do katolików, uważanych przez mnichów za heretyków i antychrystów. Większość klasztorów powróciła z czasem, z mniejszymi lub większymi zastrzeżeniami, do jedności z Konstantynopolem i tylko zeloci z Esfigmenu trwali nadal w swoim uporze. Ich pretensje do patriarchów pogłębiały się w miarę zacieśniania się kontaktów katolicko-prawosławnych, np. nawiązania dialogu między obu kościołami w 1980 r. czy wizyt patriarchów Dimitriosa i Bartłomieja w Rzymie w następnych latach. Patriarchat przez swoje biuro na Atosie wielokrotnie próbował rozwiązać ten problem drogą rozmów i wyjaśniania swego stanowiska, nic to jednak nie pomagało. Obecnie więc postanowił "zrobić porządek" z nieposłusznymi mnichami i ostatecznie usunąć ich zarówno z klasztoru, jak i z całej Świętej Góry. W Esfigmenu jest w tej chwili 117 mnichów. Ponieważ formalnie podlega ona patriarsze ekumenicznemu, władze greckie nie mają prawa tam interweniować i dopiero na wyraźną prośbę Konstantynopola policjanci mogli wejść na ten teren. Wstępem do działań przeciw zelotom była akcja sprawdzania paszportów i innych dokumentów zakonnikom z pobliskiego monasteru Kapsala. Wszystkim, którzy nie mieli ważnego paszportu greckiego i tzw. homologii, czyli wydanego przez klasztor zezwolenia na zamieszkanie tam, nakazano opuszczenie Atosu w ciągu dwóch tygodni. W ten sposób ujawniono 15 mnichów rumuńskich bez paszportów greckich i 10 Greków-zelotów, nie wymieniających imienia patriarchy. Działania na Atosie budzą wielkie emocje w całym świecie prawosławnym, zwłaszcza w Grecji i w Rosji, która tradycyjnie jest zawsze blisko związana z tym miejscem. Większość prawosławnych środków przekazu w tych krajach nie ukrywa sympatii do zelotów, ceniąc ich zwłaszcza za wrogość wobec ekumenizmu, w tym szczególnie do katolicyzmu. W Atenach odbył się np. wiec solidarności z mnichami Esfigmenu i przeciw siłowemu rozwiązaniu całego problemu. Z drugiej strony katolicy greccy, będący w tym kraju de facto obywatelami drugiej kategorii, powitali z zadowoleniem decyzję władz w Atenach i Konstantynopola, uważając, że zmierza ona do uwolnienia Świętej Góry od fanatyków, jakimi, według nich są mnisi-zeloci. Jednocześnie katolicy podkreślili, że akcja na Atosie jest wewnętrzną sprawą prawosławia i nikt ze strony katolickiej nie zamierza w niej uczestniczyć. Święta Góra Atos znajduje się we wschodniej części Grecji na Półwyspie Chalcydyckim, na południe od Tesalonik. Pod koniec IX w. zaczęło się tam organizować życie mnisze, korzystające z szerokiej autonomii wewnętrznej i niezależności od władz świeckich. Status Świętej Góry, na którą nie mają wstępu kobiety, Atos ma od 1045 r. Od początku miejscowe klasztory, których w szczytowym okresie było ponad 30, a obecnie jest nieco ponad 20, podlegały Patriarchatowi Konstantynopolskiemu.