Bł. bp. Pavol Gojdič „Sprawiedliwym wśród narodów świata"

Wniosek o to odznaczenie złożył słowacko-koszycki rabin Jossi Steiner oraz Żydówka uratowana przez bp. Gojdicia. Jest on jednym z dziewięciu Słowaków, którym w tym roku przyznano to odznaczenie. "W proroczy sposób ostrzegał przed niebezpieczeństwem, że wprowadzenie antyżydowskich praw w rezultacie obróci się przeciwko Kościołowi katolickiemu i duchowieństwu" – pisał historyk Peter Borza, przygotowujący wniosek do udzielenia odznaczenia. Wiele świadectw ocalałych z pogromu Żydów ukazuje bł. bp. Pavla Gojdicia jako człowieka odważnego, który szanował godność każdego człowieka. „Na tle okrutnej ówczesnej epoki Bp Gojdič ukazał twarz prawdziwego człowieczeństwa” – pisze dalej w swoim uzasadnieniu historyk Borza. Przyznanie tego tytułu słowackiemu biskupowi ma bardzo duże znaczenie, gdyż strona żydowska często oskarżała Kościół katolicki na Słowacji o czynny udział w eksterminacji Żydów w czasie II wojny światowej. Ma to związek z tym, że na czele satelickiego wobec hitlerowskiej Rzeszy słowackiego państwa stał katolicki ksiądz – Józef Tiso. Od marca do października 1942 r. ze Słowacji wywieziono ok. 58 400 Żydów, z których większość zginęła w Brzezince. Za każdego deportowanego Żyda Słowacja płaciła III Rzeszy 500 marek. Odbywało się to na podstawie ustawodawstwa antyżydowskiego, uchwalonego przez parlament słowacki 9 września 1941 roku. Oblicza się, że te represyjne przepisy dotyczyły 88 tys. słowackich obywateli pochodzenia żydowskiego, czyli około 4 proc. ówczesnej ludności kraju. Przynależność Rady Państwa I Republiki Słowackiej jest największą przeszkodą w ogłoszeniu błogosławionym innego hierarchy czechosłowackiego, bp. Jana Vojtassaka, ordynariusza diecezji spiskiej. Bł. Pavol Gojdič urodził się 17 VII 1888 r. Po studiach w Preszowie i Budapeszcie przyjął święcenia kapłańskie. 7 marca 1927 został mianowany biskupem, a 25 tegoż miesiąca otrzymał sakrę w rzymskiej bazylice św. Klemensa. Gdy w 1939 r. powstało pod protektoratem Niemiec marionetkowe państwo słowackie, stał się postacią niewygodną dla ówczesnych władz, którym nie podobała się jego gorliwość duszpasterska i upominanie się o prawa swego Kościoła. Chciał się nawet podać do dymisji, ale Pius XII nie tylko jej nie przyjął, ale przeciwnie - 8 sierpnia 1940 mianował go biskupem rezydencjalnym w Preszowie, po wojnie zaś, 15 stycznia 1946 poddał jego jurysdykcji wszystkich grekokatolików w Czechosłowacji. Tymczasem w lutym 1948 r. władzę w kraju przechwycili komuniści. 28 kwietnia 1950 r. na tzw. "soborze preszowskim" władze zdelegalizowały go, a jego wyznawców siłą wcielono do prawosławia. Trzej biskupi, którzy przeciwstawiali się tym działaniom, trafili do więzienia, wśród nich bp Gojdič. W styczniu 1951 r. odbył się pokazowy proces, na którym zapadły ciężkie wyroki. Biskupa skazanego na dożywocie przenoszono z jednego więzienia do drugiego, nieustannie go przy tym poniżając i znęcając się nad nim moralnie i fizycznie. Zmarł w dniu swych 72. urodzin w szpitalu ciężkiego więzienia Leopoldov na Słowacji. Pochowano go na miejscowym cmentarzu. Dopiero 29 października 1968 jego zwłoki przeniesiono do Preszowa, a od 15 maja 1990 spoczywają one w sarkofagu w tamtejszej katedrze. Jan Paweł II ogłosił go błogosławionym 4 listopada 2001 roku w Rzymie.