Jak zarządzać dobrami zakonnymi?

Postępy osiągane dziś w wielu dziedzinach pozwoliły wprawdzie zredukować ubóstwo. Często jednak przyczyniły się do budowania ekonomii wykluczenia i nierówności społecznej, tak iż „dziś wszystko poddane jest prawom rywalizacji i prawu silniejszego, gdzie możny pożera słabszego” (por. Evangelii gaudium, 53). Papież pisze o tym do uczestników międzynarodowego sympozjum o zarządzaniu zakonnymi dobrami kościelnymi, zorganizowanego 8 i 9 marca na Papieskim Uniwersytecie Antonianum w Rzymie przez Kongregację ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego.

Zakony, jak podkreśla Franciszek, mogą i powinny dawać świadectwo, że w swej działalności ekonomicznej stosują zasadę darmowości i logikę daru. „Charyzmat założycielski każdego zgromadzenia w pełni wpisuje się w tę «logikę». Będąc darem, jako konsekrowani wnosicie swój autentyczny wkład w rozwój gospodarczy, społeczny i polityczny – pisze papież. – Trzeba czuwać, by dobra zakonne były administrowane przezornie i z transparencją. Mają być chronione i zachowywane zgodnie z tradycją administracyjną zakonów, która nie toleruje marnotrawstwa i zważa na dobre wykorzystanie zasobów”.

Ojciec Święty przypomina, że krótko po Soborze Watykańskim II, w 1970 r., Paweł VI nawoływał do „nowej, autentycznej mentalności chrześcijańskiej” i „nowego stylu życia kościelnego”. Franciszek podkreśla, że „instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego były zawsze proroczym głosem i żywym świadectwem nowości, jaką jest Chrystus – upodobnienia się do Tego, który ubogacił nas swoim ubóstwem. To ubóstwo jest solidarnością, dzieleniem się z innymi i miłością. Wyraża się umiarkowaniem, dążeniem do sprawiedliwości i cieszeniem się tym co istotne, by przestrzegać przed materialnymi idolami zaciemniającymi autentyczny sens życia.

„Ubóstwo teoretyczne niczemu nie służy. Trzeba ubóstwa, którego uczymy się dotykając ciała Chrystusa ubogiego w biednych, chorych i dzieciach” – pisze Ojciec Święty do uczestników sympozjum o zarządzaniu dobrami zakonnymi. Zachęca zakonników, by ukazywali w Kościele i na świecie, jak zwracać uwagę na wszystkich ubogich i każdy przejaw nędzy materialnej, moralnej czy duchowej. Podkreśla, że wszelki egoizm przezwycięża się zgodnie z „logiką Ewangelii, która uczy ufać Bożej Opatrzności”.

W sympozjum o zarządzaniu dobrami zakonnymi bierze udział sekretarz Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego abp José Rodríguez Carballo. Pochodzący z zakonu franciszkanów hierarcha zaznacza, że takiego spotkania chciał sam papież, który osobiście dobrze zna złożoność tej problematyki. Z drugiej strony również kongregacja zauważa, że słabość administracyjna powoduje bardzo poważne skutki dla instytutów życia konsekrowanego. Stąd potrzeba wspólnej refleksji i wymiany doświadczeń ekonomów zakonnych i wyższych przełożonych, by wypracować odpowiednie wytyczne. Jest to konieczne zwłaszcza wobec współczesnego wymogu transparencji w zarządzaniu dobrami materialnymi, który wpływa na ewangelizacyjną wiarygodność – uważa abp Rodríguez Cabrallo.

„Myślę, że w kwestii transparencji zrobiono już dużo – stwierdził sekretarz Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. – Wiele zgromadzeń prowadzi doroczny audyt oraz certyfikację bilansów poszczególnych dzieł. Coraz częściej w decyzjach ekonomicznych zasięga się rady ekspertów zewnętrznych. Podczas sympozjum mocno podkreślamy sprawę przejrzystości, bowiem uważamy, że jest to niezbędne dla skuteczności misji. Transparencja to kwestia wiarygodności i tego nie wolno zlekceważyć. Niezbywalna jest przy tym należyta formacja. Nigdy nie dojdziemy do odpowiedniego administrowania dobrami bez dogłębnej formacji, tak technicznej, jak i związanej z charyzmatem tego, kto tymi dobrami zarządza. A zatem formacja do ekonomicznego wymiaru własnego charyzmatu jest podstawowa, aby wybory dokonywane względem misji mogły być innowacyjne i prorockie. I tu muszę powiedzieć, że zakony inwestują bardzo na tym polu. Niemniej wciąż w wielu miejscach dominuje improwizacja. Dlatego sympozjum postuluje formację, poczynając od podstaw ekonomii i zarządzania. Chodzi o sprawy zasadnicze, by młodzi wiedzieli, ile kosztuje światło, woda czy ogrzewanie”.