Kolejny etap dialogu Kościołów

W wolnej Polsce i zjednoczonych Niemczech

Kolejnym ważnym etapem polsko-niemieckiego pojednania był 13 grudnia 1995 r. kiedy ogłoszono wspólne „Słowo polskich i niemieckich biskupów z okazji 30. rocznicy pamiętnej wymiany listów z 1965 roku”. Biskupi wspominają w nim o krzywdach, jakie zostały wyrządzone Polakom przez Niemców. W imię prawdy zwrócili przy tym uwagę na cierpienia Niemców. "Tą prośbą obejmujemy krzywdę, jaka wskutek wygnania i utraty rodzinnych stron, na mocy decyzji zwycięskich mocarstw, została również wyrządzona wielu Niemcom przez Polaków" – napisano w orędziu. Zasadnicze jego przesłanie dotyczyło budowy nowej, zjednoczonej Europy i roli, jaką mają do odegrania w tej dziedzinie Kościoły polski i niemiecki, nawzajem ze sobą współpracując. Wtedy też utworzono zespół ds. stałych kontaktów obu episkopatów, które systematycznie obraduje dwa razy w roku - na przemian w Polsce i w Niemczech.

W dziesięć lat później, 2005 r. episkopaty Polski i Niemiec wydały "Wspólne oświadczenie Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 40. rocznicy wymiany listów między oboma Episkopatami w roku 1965". Powstało ono w języku polskim oraz niemieckim i podpisali je przedstawiciele obu Episkopatów 21 września w Fuldzie i 24 września we Wrocławiu. W dokumencie biskupi obu krajów wezwali m.in. do wspólnego umacniania chrześcijańskiej tożsamości Europy, a także zdecydowanie przeciwstawiają się jednostronnie roszczeniowej postawie we wzajemnych relacjach. Wskazali też na nowe wyzwania, jakie pojawiły się w Europie i które powinny być przedmiotem szczególnej troski chrześcijan.

Wreszcie 25 sierpnia 2009 r. w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej przewodniczący Episkopatów Polski i Niemiec – abp Józef Michalik i abp Robert Zollitsch, wydali wspólne oświadczenie, apelując do swoich narodów o dawanie współczesnemu światu przykładu nowej kultury pokoju, prawdy, sprawiedliwości i miłości. Nawiązując do tematu wysiedleń, biskupi obu krajów ostrzegają przed „pokusą propagandowego wykorzystywania raz już w historii zaistniałych zranień i pobudzania resentymentów wynikających z jednostronnych interpretacji historycznych”. W dokumencie powtórzono słynne słowa z orędzia biskupów polskich do niemieckich z 1965 roku: „Przebaczamy i prosimy o wybaczenie”.

Polscy i niemieccy biskupi podkreślili w Oświadczeniu, że „pojednanie między naszymi narodami jest darem, który możemy wnieść w dziele zjednoczonej Europy”. Dokument ten , choć dokonuje dogłębnej analizy trudnej przeszłości, nakierowany jest na przyszłość, której trwałym elementem winno być wspólne świadectwo Kościołów - niedawno walczących, a dziś już pojednanych narodów.

Wśród konkretnych postulatów budowania nowej europejskiej rzeczywistości jest mowa m. in. o wspólnej trosce o wolność religijną. „Doświadczenie przemocy i bezprawia, które wspominamy z okazji rozpoczęcia II wojny światowej, powinno nas w szczególny sposób wyczulić na wymagania związane z wolnością religijną, której w naszym świecie wielu chrześcijanom brakuje oraz zwrócić uwagę na konieczność solidaryzowania się z tymi, których prawa ludzkie nie są respektowane” – stwierdzili biskupi.

Biskupi zachęcili też do różnorodnych form wzajemnej współpracy obu społeczeństw wyrastających z ducha pojednania. Zachęcając do intensywnego dialogu, gotowego na wysłuchanie drugiej strony, biskupi przywołali niektóre inicjatywy, realizowane już przez niemieckich i polskich katolików: Centrum Dialogu i Modlitwy obok byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz, Dzieło Maksymiliana Kolbego i założoną w 2007 roku Fundację Maksymiliana Kolbego.

W kilka dni później 30 sierpnia 2009 r. uroczystą Mszą św. Pro Pace (o pokój) w berlińskiej katedrze św. Jadwigi biskupi Niemiec i Polski uczcili 70. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej. Eucharystii przewodniczył arcybiskup Berlina, kard. Georg Sterzinsky, a do katedry przybyli m.in. prezydent Niemiec Horst Köhler z małżonką oraz przedstawiciele życia społecznego i politycznego stolicy Niemiec. Współkoncelbransami byli współprzewodniczący grupy kontaktowej episkopatów polskiego i niemieckiego: abp Ludwig Schick, arcybiskup Bambergu i bp Wiktor Skworc, biskup tarnowski oraz abp Kazimierz Nycz, metropolita warszawski.

Bp Skworc wyraził w homilii przekonanie, że dla Polaków i dla sporej części Niemców II wojna światowa zakończyła się zaledwie przed 20 laty. - Pokojowa rewolucja, zapoczątkowana w Polsce przez «Solidarność», przyniosła Europie wyzwolenie z powojennych kajdan i podziałów. Wyrazistym tego obrazem było zburzenie berlińskiego muru – przypomniał kaznodzieja zastrzegając, że nie oznaczało to natychmiastowego rozwiązania wszelkich problemów. Nawiązał do słów Jana Pawła II wypowiedzianych w 1997 r. w Gnieźnie, gdy papież Polak mówił o „murze przebiegającym przez ludzkie serca”. Na zakończenie wezwał do pracy i modlitwy na rzecz pokoju. - Módlmy się solidarnie, aby Bóg swoją mocą uczynił w nas, w naszej wspólnej sprawie więcej niż prosimy, więcej niż rozumiemy".