Czy globalizacja może być etyczna?

Już na samym początku ks. prof. G. Ghirlanda, rektor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego przytoczył fragment wydanego przed pięcioma laty Kompendium Nauki Społecznej Kościoła, w którym czytamy: „wszystkie wartości społeczne są nieodłącznie związane z godnością osoby ludzkiej, sprzyjając jej autentycznemu rozwojowi, a są to przede wszystkim: prawda, wolność, sprawiedliwość, miłość” (nr 197). Ks. Ghirlanda wskazał na poszanowanie osoby ludzkiej jako niepodważalne prawo i fundament integralnego rozwoju. „Człowiek – kontynuował – stworzony na obraz i podobieństwo Boga jest podmiotem i celem rozwoju”. Przewodniczący Papieskiej Rady „Iustitia et Pax”, kard. R. Martino wyraził wdzięczność organizatorom za zaproszenie i podkreślił aktualność oraz złożoność zaproponowanej tematyki. W swoim wystąpieniu kard. R. Martino zarzucił bankom prowadzącym pewne operacje pożyczkowe spekulowanie na ludzkiej nadziei i próbę dominacji nad człowiekiem w czasie przeżywanego obecnie kryzysu ekonomicznego. Przypomniał o prymacie osoby ludzkiej nad instytucjami gospodarczymi i politycznymi oraz obowiązku przestrzegania fundamentalnych praw człowieka. W tym kontekście purpurat odwołał się do chrześcijańskiej koncepcji dobra wspólnego które nie stanowi - jak się mylnie uważa - sumy dóbr jednostkowych, lecz jest dobrem wszystkich ludzi i każdego z osobna (por. Konstytucja duszpasterska Gaudium et Spes, 26). W podobnym tonie wypowiedział się prof. R. Ciminello podkreślając, że idea dobra wspólnego to troska o każdego człowieka, zwłaszcza o osoby najbiedniejsze, zarówno w wymiarze materialnym jak i duchowym. Potrzebne jest zatem rozbudzanie odpowiedzialności i świadomości w tym względzie. Profesor S. Zamagni dodał, że współczesny świat – zwłaszcza w sferze ekonomii i finansów – zapomniał o znaczeniu dobra wspólnego i istnieniu wartości etycznych. Przyczyną takiego stanu rzeczy – zdaniem profesora – jest przyjęcie niewłaściwej i destrukcyjnej antropologii. Widać to wyraźnie na przykładzie współczesnej ekonomii, która całkowicie odcięła się od etyki. Etyka nie tylko wydaje się być mało przydatna ekonomii, ale wręcz jej niepotrzebna. Tymczasem – jak wyjaśniał prof. S. Zamagni – wystarczy sięgnąć do początków nauk ekonomicznych, do „ojca klasyki ekonomii” – Adama Smitha, aby zrozumieć, że nie tędy droga. Ten żyjący w XVII wieku ekonomista i myśliciel był jedną z kluczowych postaci Oświecenia. Jako człowiek o wszechstronnych zainteresowaniach propagował nowoczesne idee ekonomiczne (idea tolerancji, wolny rynek, własność prywatna, system kapitalistyczny) odnosząc je jednak do zasad moralnych i humanizmu. Jako ekonomista i moralista był wrażliwy na kwestie sprawiedliwości społecznej i dobro człowieka. To doskonały przykład współistnienia etyki i ekonomii. Trudno więc mówić o integralnym rozwoju człowieka kiedy zapomina się o fundamentalnym odniesieniu do etyki. Prof. E. Masini zwróciła uwagę słuchaczy na dokonujące się coraz szybciej przemiany gospodarcze i ekonomiczne we współczesnym świecie. To one w znacznej mierze napędzają proces globalizacji.