Katowice otrzymają akta Powstań Śląskich

Uroczystość przekazania tej dokumentacji odbędzie się w 90. rocznicę wybuchu II Powstania Śląskiego - poinformowała PAP Katarzyna Słysz z katowickiego Archiwum.

Dla tej instytucji, a także śląskich badaczy historii Powstań Śląskich, przekazanie akt będzie ważnym wydarzeniem. O materiały te katowicka placówka starała się od lat. Choć ich właścicielem nadal pozostanie Centralnego Archiwum Wojskowe, do Katowic trafią ich cyfrowe kopie o łącznej objętości ok. 2,2 terabajta danych. Koszt wykonania skanów przez specjalistyczną firmę pokryło Wojsko Polskie.

Akta te to duża część dokumentacji nazywanej przez badaczy potocznie "Powstańcy Śląscy". Zebrała ją powołana w dwudziestoleciu międzywojennym specjalna komórka ówczesnego Ministerstwa Spraw Wojskowych, która m.in. weryfikowała uczestników Powstań Śląskich pod kątem uprawnień kombatanckich.

Po wybuchu II wojny światowej część wytworzonej tam dokumentacji, dotycząca przede wszystkim personaliów powstańców, została ewakuowana do Rumunii, a potem znalazła się w Nowym Jorku, gdzie została włączona do zbiorów Instytutu Józefa Piłsudskiego.

Większa część akt "Powstańcy Śląscy" o charakterze administracyjno-organizacyjnym pozostała w kraju, ocalała i z czasem, jako archiwalia wytworzone przez organa wojskowe, została włączona do Centralnego Archiwum Wojskowego.

W 2004 r. kierownictwo Archiwów Państwowych, Biblioteka Śląska i Instytut Piłsudskiego zawarły porozumienie, na mocy którego znajdująca się w Stanach Zjednoczonych część akt "Powstańcy Śląscy" została przetransportowana do Polski i tu poddana konserwacji, przeniesiona na mikrofilmy i zdigitalizowana przez Archiwum Państwowe w Katowicach. Prace te zakończono na początku tego roku, uzyskując łącznie ok. 90 tys. skanów. Udostępniane są one w postaci elektronicznej, a także na mikrofilmach w pracowniach naukowych katowickiego Archiwum i Biblioteki Śląskiej. Do pozyskania wciąż jednak pozostawały akta znajdujące się w polskich archiwach wojskowych.

Akta z Centralnego Archiwum Wojskowego mają charakter administracyjno-organizacyjny - to m.in. pisemne rozkazy, telefonogramy, protokoły przekazań mienia, raporty, dzienniki, księgi kancelaryjne różnych jednostek powstańczych. Wszystkie zostały już opracowane i ujęte w inwentarzach pozwalających na łatwe ich wyszukiwanie np. według tematów.

Ta znacznie rozleglejsza część dokumentacji zbioru "Powstańcy Śląscy" obejmuje ok. 275 tys. skanów akt. Dzięki jej pozyskaniu badacze zainteresowani Powstaniami Śląskimi będą mieli w Katowicach dostęp do praktycznie wszystkich źródeł obejmujących ten temat, wytworzonych w Polsce i przechowywanych w polskich archiwach.