UE zaostrza dyscyplinę budżetową

Propozycje KE to efekt dyskusji, jaka rozgorzała w UE od czasu kryzysu greckiego, który zagroził stabilności euro. W celu zmuszenia krajów do większej dyscypliny budżetowej KE proponuje, by wprowadzić nowe, niemal automatyczne sankcje dla niesubordynowanych krajów strefy euro. KE będzie od nich żądać nieoprocentowanego karnego depozytu w wysokości 0,2 proc. PKB, który UE odmrażałaby po powrocie do właściwej polityki gospodarczej. W przeciwnym wypadku KE naliczy odsetki, a depozyt przepadnie i stanie się grzywną.

Sankcje te nakładane mają być w procedurze "głosowania odwrotnego". Oznacza to, że każdorazowo wniosek KE o nałożenie sankcji będzie uznawany za przyjęty, chyba że w ciągu 10 dni ministrowie finansów "27" odrzucą go kwalifikowaną większością głosów. Odsetki od depozytów oraz grzywny zostaną rozdzielone pomiędzy państwa strefy euro, do których sytuacji gospodarczo-budżetowej nie ma żadnych zastrzeżeń. "Sankcje staną się naturalną konsekwencją, której mogą spodziewać się uchybiające swoim zobowiązaniom państwa członkowskie strefy euro" - zapowiada KE.

W dyskusjach nad zacieśnieniem dyscypliny Polska opowiadała się za równym traktowaniem wszystkich państ UE, by zapobiec pogłębianiu podziałów na strefę euro i kraje, które jeszcze nie przyjęły wspólnej waluty. Ale nowe sankcje obejmą na razie tylko strefę euro, bowiem prawnicy KE doszli do wniosku, że dla całej UE nie da się ich wprowadzić bez zmiany traktatu.

By dyscyplinę zwiększyć w całej UE, niemiecki minister finansów Niemiec Wolfgang Schauble w liście z 23 września do swych odpowiedników w UE apelował o jak najsurowsze i najszersze sankcje, w tym polegające na zamrażaniu subwencji unijnych (np. rolnych i strukturalnych) dla niesubordynowanych krajów. Nie było na to zgody wszystkich ministrów "27" w ramach grupy task force pod przewodnictwem szefa Rady Europejskiej Hermana Van Rompuya, którzy dyskutują, jak wzmocnić dyscyplinę budżetową i zarządzanie gospodarcze w UE.

Chcąc zmusić kraje do trzymania w ryzach wydatków publicznych, KE zaproponowała nową zasadę, "by roczny wzrost wydatków publicznych nie przekraczał średniej stopy wzrostu PKB", chyba że rządy znajdą nowe dochody na pokrycie dodatkowych wydatków. Przypomina to nieco polską propozycję reguły wydatkowej, która polegać ma na tym, że wydatki elastyczne budżetu będą rosły w tempie nie wyższym niż 1 proc. ponad inflację.

"Trzeba zerwać z obecną w przeszłości polityką samozadowolenia powszechną w czasie dobrej koniunktury. Część prewencyjna Paktu Stabilności i Wzrostu ma zapewnić, by państwa prowadziły rozważną politykę budżetową w czasach dobrej koniunktury, tak aby móc dysponować odpowiednim buforem na czas pogorszenia warunków" - argumentuje KE.

Dlatego istniejąca procedura nadmiernego deficytu (powyżej 3 proc. PKB) będzie grozić także za nadmierny dług, przekraczający 60 proc. Ponadto KE proponuje nowy element unijnych ram nadzoru gospodarczego: procedurę nadmiernego zaburzenia równowagi gospodarczej. Będzie ona obejmować regularnie prowadzoną ocenę ryzyka zaburzeń równowagi, opierającą się na zestawie wskaźników takich jak saldo handlowe, koszt siły roboczej, dynamika cen nieruchomości, dług publiczny w stosunku do PKB itd. Jeśli KE uzna, że jest ryzyko funkcjonowania unii gospodarczo-walutowej, Rada UE ma przyjmować zalecenia i wszczynać procedurę karną. Krajom strefy euro i w tym przypadku grożą sankcje: coroczna grzywna w wysokości 0,1 proc. PKB.

Zaproponowany przez KE pakiet składa się z sześciu aktów ustawodawczych: dwóch nowych rozporządzeń dotyczących zaburzeń równowagi makroekonomicznej i czterech dotyczących kwestii budżetowych, w tym reformy Paktu Stabilności i Wzrostu. Nowa dyrektywa w sprawie wymogów dotyczących ram budżetowych zakłada, że cele Paktu będą miały odzwierciedlenie w przepisach krajowych. Chodzi zarówno o systemy rachunkowości i normy statystyczne, jak i zasady prognozowania oraz liczbowe reguły budżetowe i stosunki budżetu centralnego z samorządami. KE planuje, że pakiet, po pracach legislacyjnych w Parlamencie Europejskiej i Radzie UE, wejdzie w życie na początku 2012 r. Na podstawie wniosków grupy Van Rompuya założenia reform budżetowych UE powinny zostać przyjęte przez przywódców państw UE na szczycie w październiku.