Teologia służebna i kontrowersyjna

Redaktor książki, Andrzej Kowzan podkreśla, że twórczość ks. Skowronka „jest wyraźnie ukierunkowana na popularyzację problematyki teologicznej w szerokich kręgach społeczności chrześcijańskiej w Polsce”. Choć bowiem „wiedza i erudycja” predestynują go „do tworzenia dzieł o charakterze syntetycznym”, to jednak nie jest to „chyba do pogodzenia z jego temperamentem publicysty”. – Dzieje się to może ze szkodą dla pracy w dosłownym tego słowa znaczeniu naukowej, ale kto wie, czy niosąc kaganek teologii już nie pod strzechy, ale pod dachówki domów i plebanii, nie oddaje on w ten sposób większej przysługi Kościołowi – twierdzi Kowzan.

Jego zdaniem ks. Skowronek uprawia „ten typ teologii, której charakterystyczną cechą jest 'otwarcie się na nowe problemy', która 'zachowuje żywy kontakt z Urzędem Nauczycielskim i z wiarą wierzącego ludu', a która jednocześnie nie stroni od podejmowania 'wyzwań swoich czasów i udzielania na nie odpowiedzi'”. W dodatku jest to teologia żywa, służebna wobec duszpasterstwa, uprawiana w dialogu z nurtami teologicznego myślenia na Zachodzie, nie tylko zresztą katolickimi, ale także protestanckimi. Zaletą jego „teologii dla nieteologów” jest również barwny język, daleki od kościelnej nowomowy.

W pierwszym tomie „Teologii w czasach kryzysu” można znaleźć blok tekstów nt. nauczania Vaticanum II. Ks. Skowronek zastanawia się, jakby wyglądał dziś Kościół, gdyby Jan XXIII nie zwołał Soboru, a także czy potrzebny jest Sobór Watykański III. Przedstawia sylwetki 9 wybitnych teologów różnych wyznań (od Rudolfa Bultmanna i Karla Bartha, przez Yves’a Congara i Karla Rahnera, po Hansa Künga i Rogera Schutza).

Najobszerniejsza jest ostatnia część książki, w której autor porusza aktualne, a nieraz wręcz kontrowersyjne problemy teologiczne. Z jednej strony pisze o Bogu jako Matce, z drugiej zaś wskazuje Maryję jako „remedium na dziś” w życiu Kościoła. Ewangeliczne Marię i Martę nazywa pierwszymi feministkami. Wyjaśnia, dlaczego „powstrzymywanie kobiet od dostępu do kapłaństwa” jest dziś nie do utrzymania. Tłumaczy, że za celibatem stoją „racje teologiczne” i że „przymus celibatu jest tylko jeden: musi być przyjęty w absolutnej wolności decyzji”. Pisze o tajemnicy ludzkiego grzechu, łasce skruchy i żalu, wyzwalaniu się z rygoryzmu i potrzebie „rewitalizacji osobistej spowiedzi”. Zastanawia się, na czym polega grzech przeciwko Duchowi Świętemu. Rozważa śmierć jako opcję „za lub przeciw Bogu”.

Ks. prof. Alfons Józef Skowronek (ur. w 1928 r. w Piekarach Śląskich) jest jednym z najbardziej znanych polskich teologów. Przez ponad 20 lat wykładał na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie założył Katedrę Teologii Ekumenicznej, którą kierował do 1993 r. Wchodził w skład redakcji międzynarodowego przeglądu teologicznego „Concilium”. Przewodniczył Polskiemu Oddziałowi Światowej Konferencji Religii dla Pokoju (WCRP), którego był twórcą. Był również duszpasterzem katolików niemieckojęzycznych w Warszawie. Opublikował m.in. książki: „Światła ekumenii”, „Sakramenty w profilu ekumenicznym” (5 tomów), „Aniołowie są wśród nas”, „Kościół w burzliwych czasach” i „Kim jest Jezus z Nazaretu?”.

A. Skowronek, „Teologia w czasach kryzysu”, t. 1, Wydawnictwo Własne, Warszawa 2010, ss. 436.