Sztuka tatuażu

"Powodów do tatuowania jest tyle, ilu jest ludzi z tatuażami" - powiedział podczas wykładu inaugurującego wystawę Mariusz Snopek, doktorant w Instytucie Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego, autor książki pt. "Tatuaż. Element współczesnej kultury".

Jak podkreśliła kuratorka wystawy Gabriela Nowak, prezentowane fotografie współczesnych tatuaży przedstawiają prace Tomasza Siekierki, płockiego tatuażysty, zajmującego się tą profesją od wielu lat, a jednocześnie malarza i rzeźbiarza. "To prace młodego artysty, biorącego udział w festiwalach i warsztatach tatuaży, także za granicą. Prace te należy oglądać w kontekście sztuki nowoczesnej" - zastrzegła.

W Polsce pierwsze profesjonalne studio tatuażu artystycznego powstało w 1991 r. w Gdańsku. Wcześniej - co przypomniał dyrektor płockiego Muzeum Mazowieckiego, Leonard Sobieraj - tatuaż wzbudzał kontrowersje, będąc najczęściej kojarzony z subkulturą więzienną i marginesem społecznym. "W pewnym momencie tatuaż zaczął w Polsce się przeobrażać, można śmiało powiedzieć, że przeobrażać w sztukę, która wciąż się rozwija" - ocenił Sobieraj.

Snopek, który w swojej pracy naukowej specjalizuje się od 2006 r. w badaniu różnego rodzaju form naznaczania ciała, przypomniał w czasie wykładu, że tatuaż spełnia dwie podstawowe funkcje: estetyczną i symboliczną.

"Można wyróżnić trzy rodzaje tatuażu, który obecnie rozwija się w Polsce. To tatuaż artystyczny, więzienny i amatorski. Tatuaże te różnią się poziomem wykonania, ale też funkcją, którą spełniają. W przypadku tatuażu więziennego jest to przede wszystkim komunikacja, dotycząca specjalizacji przestępczej i zajmowanej hierarchii - kim jestem. W przypadku tatuażu artystycznego zasadniczą rolę odgrywa estetyka" - powiedział Snopek. Dodał, że w ciągu ostatnich lat można zauważyć zjawisko zanikania tatuażu militarnego, który przed 1989 r. wykonywany był w jednostkach wojskowych.

Snopek zwrócił uwagę, że chociaż polski tatuaż artystyczny, w przeciwieństwie do tatuaży np. w USA, nie ma długiej historii i tradycyjnych rodzimych motywów, to polscy profesjonalni tatuażyści reprezentują bardzo wysoki poziom, ceniony także za granicą. Dzięki temu - podkreślił - zjawisko tatuowania jest lepiej postrzegane, a człowiek z tatuażem nie jest już utożsamiany z subkulturą więzienną, jak to bywało wcześniej.

W polskim tatuażu artystycznym charakterystyczna jest adaptacja wzorów i motywów innych kultur, w tym odwołujących się do historii lub kultury masowej np. tradycyjnych symboli celtyckich czy postaci filmowych. Z kolei w rodzimym tatuażu więziennym dominują wzory i motywy odnoszące się do specyfiki podkultury tego środowiska, określające indywidualne cechy charakteru, przestępcze dokonania lub stany emocjonalne.

Jak zauważył Snopek, te same wzory wykorzystywane ze względu na walory estetyczne i pozytywne skojarzenia w tatuażu artystycznym mogą mieć negatywne znaczenie symboliczne w tatuażu więziennym. Jako przykład podał motyw czerwonej róży, który w tatuażu artystycznym był bardzo popularny, zwłaszcza w latach 90. XX wieku, a w tatuażu więziennym oznacza przebytą chorobę weneryczną.

Na wystawie "Sztuka Tatuażu", która prezentowana jest w Spichlerzu płockiego Muzeum Mazowieckiego, obejrzeć można m.in. więzienne narzędzia do tatuowania, składające się z długopisu, struny gitarowej i małego silniczka, np. wymontowanego z walkmana. Prezentowane są też ryciny tatuaży Indian z Ameryki Północnej i Południowej, Maorysów z Nowej Zelandii oraz fotografie tatuaży XIX-wiecznych artystów cyrkowych.