Weigel na złoty jubileusz Vaticanum II

Komentatorzy uznali ten moment za początek zaangażowania Kościoła Katolickiego w życie nowoczesnego społeczeństwa i w kulturę. W rzeczywistości jednak zakotwiczanie Kościoła we współczesności zaczęło się 84 lata wcześniej, wraz z wyborem papieża Leona XIII 3 marca 1878 r. Ta właśnie data oznacza początek przejścia od katolicyzmu kontrreformacji do katolicyzmu nowej ewangelizacji. I w tym procesie przejścia Sobór Watykański II odegrał kluczową rolę jako katalizator.

Bywa, że o Vaticanum II myśli się jak o przykładzie swoistej kościelnej partenogenezy: Sobór po prostu się wydarzył, nie poprzedzony istotnymi zmianami, spektakularnie zerwał z przeszłością. To kolejne błędne przekonanie. Leon XIII utorował drogę Soborowi, rozpoczynając reformę kościelnej filozofii i teologii, wspierając katolickie studia biblijne i historyczne oraz definiując podstawowe zasady kościelnej nauki społecznej. Zapoczątkowaną przez niego reformę ze wzmożoną siłą kontynuował katolicki ruch odnowy intelektualnej i liturgicznej połowy XX wieku. Ukształtował on początkowe, pełne reform lata pontyfikatu Piusa XII – najczęściej cytowanego źródła (po Biblii) w dokumentach Vaticanum II. Bez Leona XIII, Ruchu Liturgicznego, Akcji Katolickiej, odrodzenia filozofii tomistycznej, bez ponownego odkrycia znaczenia historii dla teologii, bez Piusa XII – nie byłoby Soboru Watykańskiego II.

Jan XXIII pragnął, aby Sobór był nowym doświadczeniem Zesłania Ducha Świętego dla Kościoła, dzięki któremu katolicyzm będzie bardziej efektywnie głosić nowinę o miłosierdziu i miłości Boga. Owszem, Sobór otworzył okna Kościoła na współczesny świat. Ale równocześnie rzucił wyzwanie światu, by on także otworzył okna (i drzwi) na transcendentną Prawdę i Miłość – rzeczywisty i prawdziwy świat nadprzyrodzony. W tych Kościołach lokalnych, które odczytały ewangeliczne intencje Soboru i w pełni przyjęły jego nauczanie, obecnie można dostrzec wzrost. Odnalazły nowe rozumienie Słowa i Sakramentu, bliźniaczych filarów katolickiego życia oraz nową pasję do głoszenia ewangelii.

Minęło trochę czasu. Sobór Watykański II nie był podobny do jakiegokolwiek innego soboru ekumenicznego w historii, między innymi dlatego, że nie zostawił autorytatywnego klucza do własnej interpretacji: Ojcowie Soborowi nie napisali żadnego credo, nie potępili żadnej herezji, nie ustanowili nowych kanonów prawa, nie zdefiniowali żadnego dogmatu. W związku z tym przez półtorej dekady od zakończenia Soboru 8 grudnia 1965 r. trwała pod tym względem wolna amerykanka. Rozbieżne interpretacje Soboru (włącznie z odwołaniami do nieokreślonego bliżej „ducha Soboru Watykańskiego II”, który wydaje się mieć więcej wspólnego z protestanckim Low Church niż z katolicyzmem) walcząc ze sobą, doprowadziły do kościelnej wojny domowej.

Opatrzność wzbudziła dwóch geniuszy – Jana Pawła II i Benedykta XVI, obu będących ludźmi Soboru – aby dać Vaticanum II autorytatywną interpretację. Ich nauczanie, niesione przez świat w trakcie bezprecedensowej serii papieskich pielgrzymek, dało Kościołowi prawdę o Soborze, choć niektórzy katolicy zdają się odbierać przekaz z opóźnieniem. Co więcej, wzywając Kościół powszechny do Wielkiego Jubileuszu roku 2000, Jan Paweł II dał katolicyzmowi doświadczenie Pięćdziesiątnicy, na które miał nadzieję Jan XXIII. W ten sposób przygotował Kościół do wkroczenia w trzecie tysiąclecie z wielkim zapałem misyjnym, uzdalniając go do „wypłynięcia na głębię” nowej ewangelizacji.

I to ostatecznie jest przesłaniem Soboru Watykańskiego II do każdego katolika. Sobór nie usunął tradycji Kościoła, ani nie postulował katolicyzmu w stylu „zrób to sam”. Sobór Watykański II przyśpieszył wielką historyczną ewolucję od Kościoła jako instytucji usług duchowych do Kościoła ewangelicznej misji, a dzięki inspirowanemu przez Ducha Świętego rozwojowi samoświadomości Kościoła, nauczył katolików, że każdego dnia wchodzą na teren misyjny. Stopień, w jakim każdy z nas głosi ewangelię innym, odzwierciedla stopień naszego zrozumienia Soboru Watykańskiego II w złoty jubileusz jego rozpoczęcia.

George Weigel jest członkiem Ethics and Public Policy Center w Waszyngtonie

Tłum. MD