Kielce: Uduchowiona galeria Leszka Mądzika

Założył ją po trwających siedem lat staraniach lubelski reżyser Leszek Mądzik, który w spektaklach prowadzonej przez siebie Sceny Plastycznej KUL często odwoływał się do sfery duchowości. Od dawna marzyło mu się skupienie w jednym miejscu prac artystów, z którymi łączy go podobne podejście do spraw wiary. Wybrał dzieła należące do różnych stylistyk, ale mimo różnic w formie i w środkach wyrazu naznaczone duchowością. To sztuka ambitna i poważna, niemająca nic wspólnego z religijnym kiczem. Na inaugurację kieleckiej galerii Mądzik wybrał prawie sto obiektów, pochodzących głównie z darowizn. Świetne nazwiska, z Jerzym Nowosielskim, Stefanem Gierowskim, Jerzym Beresiem i Władysławem Hasiorem na czele. Wszystkie prace powstały w ciągu ostatnich 30 lat - wyjątek stanowi rysunek Andrzeja Wróblewskiego "Frasobliwy". Większość to kompozycje figuralne, wyrażające problemy wiary w sposób umowny, metaforyczny. Najwyżej cenię te, które ledwo sygnalizują temat i zmuszają do pracy wyobraźnię. I tak Marian Czapla umieścił między dwoma płótnami, przedstawiającymi modlących się ludzi, obraz z pozoru nieprzedstawiający. Ale bez trudu kojarzymy jego przesłanie: ciemna, podłużna forma załamuje się, ze ściany osuwa się na podłogę. Po prostu - klęczy pod nieistniejącym, tylko zasugerowanym krzyżem. Podobnie brak dosłowności w kompozycji Stanisława Fijałkowskiego. "Jedno ramię krzyża" przypomina unoszący się w przestworzach drąg. Nad nim, w zielonkawych błękitach, żarzą się dwa czerwone punkciki. Oczy Wszechobecnego? Poruszająca jest praca Jana Berdyszaka. "Belka białego krzyża" wygląda jak kawałek deski, zamalowanej zgodnie z tytułem na biało. W niej wydrążone zostały dziury, obnażające ciało-materię podkładu. Przypominają ranyzadane Chrystusowi. Jego wyolbrzymioną postać wyrzeźbił Stanisław Kulon. Piękna praca - Syn Boży, już zdjęty z krzyża, leży sztywno na pokrytym białą tkaniną podeście-katafalku. Figura jakby nieporadnie uformowana, bez śladu cierpienia, przywodząca na myśl ludowe świątki. Czym jest obecnie sztuka sakralna? Jedni określą tak ofertę butików z dewocjonaliami. Dla innych będą nią wizerunki Jana Pawła II. Ale znajdą się też ludzie szerzej pojmujący sztukę związaną ze sferą sacrum. W Kielcach znalazły się też kompozycje całkowicie abstrakcyjne, na pozór niemające nic wspólnego z profilem galerii. Przykładem - obraz Stefana Gierowskiego. Jednak wielu abstrakcjonistów przejawiało mistyczne ciągoty, by przypomnieć największych, Kazimierza Malewicza i Pieta Mondriana. Marc Rothko, amerykański malarz rosyjskiego pochodzenia, był bodaj pierwszym, który umieścił 14 nieprzedstawiających malowideł w kaplicy. Pod koniec lat 60. świątynia w Houston dzięki obrazom Rothki zyskała międzynarodową sławę. Wierzący i niewierzący zatapiają się tam w modlitwie. Autor tak to wyjaśniał. "Ludzie, którzy łkają przed moimi obrazami, mają takie same religijne przeżycia, jak ja, kiedy tworzyłem te prace". W Polsce byliśmy podatni na podobne nastroje w latach 80. Wtedy też zorganizowano najwięcej ważnych wystaw dotyczących sacrum. Ich autor Janusz Bogucki przestrzegał, że przeniknie do nas produkcyjno-konsumpcyjny śmie-tnik przedmiotów i obyczajów. Sprawdziło się to także w sferze sztuki religijnej. Dominuje w niej kicz, naiwność i dosłowność. Postać niedawno zmarłego papieża wykorzystywana jest na wszelkie możliwe sposoby. Niedawno widziałam Jana Pawła II na złotym tle (nawiązanie do ikony), w ornacie pochlapanym w kleksy metodą Pollocka (bo to sztuka współczesna). Wygładzona twarz Ojca Świętego wyglądała jak po operacji plastycznej. Dobrze, że nic podobnego nie trafiło do kieleckiej galerii.