Dlaczego powstała instrukcja "Dignitas personae"?

Abp L. Ladaria: Wielu pyta się, dlaczego powstał ten dokument. Rozwój nauk biomedycznych stanowi jeden ze znaków naszych czasów. Kongregacja Nauki Wiary wydała w związku z tym instrukcję „Donum vitae” już ponad 20 lat temu, 22 lutego 1987 r. Podała wówczas dwa kryteria rozeznania moralnego w kwestii zabiegów na embrionie i różnych form sztucznego zapłodnienia. Pierwszym kryterium jest bezwzględny szacunek należny ludzkiej istocie od samego poczęcia, a drugim – respektowanie autentycznego sposobu przekazywania życia za pośrednictwem aktów małżeńskich. Jednak w ciągu ostatnich 20 lat nauki biomedyczne poczyniły ogromne postępy, osiągając lepsze poznanie struktur biologicznych człowieka i procesu jego rodzenia. Te nowe technologie z jednej strony otwierają nowe perspektywy terapeutyczne dotąd nieznane, jak na przykład leczenie bezpłodności czy stosowanie dorosłych komórek macierzystych. Z drugiej strony rodzą poważne kwestie natury antropologicznej i etycznej. Pomyślmy na przykład o zamrażaniu, selekcji i niszczeniu wielu tysięcy embrionów, próbach klonowania ludzi czy badaniach nad komórkami macierzystymi. Problemy te nie interesują dziś tylko pewnych lekarzy czy badaczy, ale są szeroko popularyzowane w środkach społecznego przekazu. Wywołują oczekiwania i wątpliwości w coraz szerszych kręgach opinii publicznej, a nieraz wymagają decyzji prawodawców. Zatem już w 2002 r. Kongregacja Nauki Wiary podjęła decyzję o rozpoczęciu bardziej pogłębionego studium nad tymi nowymi kwestiami bioetycznymi celem zaktualizowania instrukcji „Donum vitae”, która jest, jak już wspomniałem, z 1987 r., czyli ma 21 lat. - Co jest celem instrukcji? Abp L. Ladaria: Instrukcja ma pomóc w kształtowaniu sumień – stwierdza to sam dokument – w dziedzinie, która dotyczy nie tylko pewnych technik biomedycznych, ale ma bezpośredni wpływ na pojmowanie samego życia ludzkiego i niezastąpionej roli małżeństwa w przekazywaniu życia. W ten sposób nauczycielski urząd Kościoła nie chce interweniować w dziedzinie nauk medycznych jako takich, lecz wzywa zainteresowanych do odpowiedzialności etycznej i społecznej za podejmowane przez nich działania. Dokument ma zachęcić do badań biomedycznych, które naprawdę respektowałyby godność każdego człowieka, i to jest bardzo ważne, a także wyraża pragnienie, aby liczni chrześcijanie angażowali się w postęp biomedycyny i dawali świadectwo o swej wierze w tej dziedzinie, której znaczenie jest bardzo doniosłe i przez wszystkich uznawane. - Jaki jest walor doktrynalny tego dokumentu? Jest to instrukcja o charakterze doktrynalnym. Została ona ogłoszona przez Kongregację Nauki Wiary i zaaprobowana przez Ojca Świętego. Należy zatem do tych dokumentów Kongregacji, które mają udział w nauczaniu zwyczajnym Następcy Piotra. Jest to więc dokument nauczania zwyczajnego. Jako taki powinien zostać przyjęty „z religijną uległością ducha”. Jest to obowiązkiem wiernych: przyjąć te dokumenty magisterium. - Jaką strukturę ma nowa instrukcja? Struktura dokumentu jest prosta i jasna, podzielona na trzy części. Część pierwsza przedstawia podstawowe aspekty antropologiczne, teologiczne i etyczne; druga – nowe problemy dotyczące prokreacji; trzecia natomiast analizuje niektóre nowe propozycje terapii, które obejmują manipulację embrionem i dziedzictwem genetycznym człowieka. Te trzy części są poprzedzone krótkim wprowadzeniem, które zwięźle wyjaśnia naturę i cel dokumentu. Natomiast w podsumowaniu streszczone zostało główne przesłanie dokumentu. - Co stanowi „serce” tego dokumentu? Jak można by streścić jego główne przesłanie? Instrukcja zaczyna się programowymi słowami „Dignitas personae” – godność osoby. Jest to zasadnicze motto. Tę godność trzeba przyznać każdej istocie ludzkiej, od poczęcia do naturalnej śmierci. Ta podstawowa zasada jest wielkim „tak” dla życia ludzkiego, które trzeba postawić w centrum refleksji etycznej o badaniach biomedycznych. Przypominając tę zasadę, Kościół pragnie bronić ubogich świata, do których należą ludzkie istoty jeszcze nie narodzone. Tekst stwierdza: głos Kościoła jest zawsze ewangelicznym wołaniem w obronie ubogich świata, tych, którzy są otaczani pogardą, ciemiężeni i pogwałca się przysługujące im prawa człowieka. Dokument zachęca też do takich badań medycznych, które respektują godność każdego człowieka. Równocześnie wyklucza szereg technologii biomedycznych jako etycznie niedozwolone. Prawdopodobnie będzie oskarżany, że zawiera zbyt liczne zakazy. Jednak wobec tego oskarżenia, którego można się spodziewać, trzeba przypomnieć, że Kościół czuje się zobowiązany, by użyczyć swego głosu tym, którzy głosu nie mają. W dokumencie czytamy dosłownie: „Wypełnienie tego obowiązku wymaga odwagi przeciwstawiania się wszystkim praktykom, prowadzącym do poważnej i niesprawiedliwej dyskryminacji nie narodzonych jeszcze istot ludzkich, które są obdarzone godnością osób, bo one również są stworzone na obraz Boga. Za każdym «nie» wypowiedzianym w wyniku wysiłku rozróżnienia dobra i zła, kryje się wielkie «tak» uznania godności i niezbywalnej wartości każdej poszczególnej i niepowtarzalnej istoty ludzkiej powołanej do istnienia”. Jest to zatem punkt bardzo ważny. Wreszcie na zakończenie dokumentu wyraża się nadzieję, że wierni, a „także wszyscy ludzie dobrej woli, a zwłaszcza lekarze i badacze, otwarci na wymianę myśli i pragnący poznać prawdę, będą usiłowali zrozumieć i uznać te zasady i osądy, mające na celu ochronę bezbronnej istoty ludzkiej w jej początkowych fazach życia i szerzenie cywilizacji bardziej ludzkiej”. Rozm. R. Piermarini