Papieże a Afryka - przegląd wzajemnych kontaktów

Pierwszym biskupem Rzymu, który tam podróżował, był Paweł VI – odwiedził on w 1969 r. Ugandę, gdzie m.in. spotkał się z episkopatem całej Afryki i wyraził uznanie dla wysiłków tamtejszych biskupów na rzecz rozsądnej inkulturacji chrześcijaństwa w tej części świata. Papieże z Afryki Zanim jednak do tej podróży doszło, związki Stolicy Piotrowej z dzisiejszą Afryką wyrażały się przede wszystkim obecnością w Rzymie papieży pochodzących z tego obszaru. Trudno jest ustalić z całą pewnością, ilu ich było, gdyż nie o wszystkich biskupach Rzymu, zwłaszcza z pierwszych wieków, wiemy, jakiej byli narodowości. Za pierwszego, który na pewno wywodził się z Afryki, choć nie wiadomo dokładnie skąd, uchodzi św. Wiktor I (189-198/99), 13. następca św. Piotra. Zasłynął on jako jeden z pierwszych obrońców prymatu stolicy rzymskiej w stosunku do innych biskupstw. Przejawiało się to m.in. w stanowczym domaganiu się od pozostałych biskupów ówczesnego świata chrześcijańskiego obchodzenia Wielkanocy w tym samym czasie, co Rzym, choć już wówczas istniały pod tym względem spore różnice między Wschodem a Zachodem. Również za pontyfikatu tego papieża Tertulian wypowiedział słynne zdanie, iż „śmierć męczenników jest nasieniem chrześcijan”. Drugim synem Afryki na urzędzie papieskim był św. Milcjades (lub Melchiades; 310/11-14). To za jego pontyfikatu cesarz Konstantyn wydał w 313 r. słynny Edykt Mediolański, który kończył prześladowania chrześcijan w ówczesnym Cesarstwie Rzymskim. Tenże papież polecił również zbudować w Rzymie kościół ku czci Zbawiciela, nazwany „Matką wszystkich kościołów świata”. Ostatnim Afrykańczykiem na Tronie Piotrowym był św. Gelazjusz (lub Gelazy) I (492-96) – jeden z najwybitniejszych papieży V wieku. To on w liście do cesarza bizantyńskiego z 494 r. nakreślił klasyczne nauczanie o dwóch władzach, które później przez całe średniowiecze w wielkim stopniu kształtowało zarówno kościelną, jak i państwową myśl zachodnią. Być może byli jeszcze inni biskupi Rzymu, urodzeni na ziemi afrykańskiej, ale pewność mamy co do tych trzech. Dodać trzeba, że w owym czasie pojęcie Afryki ograniczało się tylko do jej części północnej, czyli dzisiejszej Afryki arabskiej, w ogromnym stopniu zislamizowanej, a wtedy w większości chrześcijańskiej. Należy podkreślić, że żaden z papieży aż do połowy XX wieku nie podróżował na ten kontynent, nawet jeśli z niego pochodził.