Grupa Wyszehradzka stawia opór

Wyraźny podział w UE na wyszehradzką czwórkę i pozostałych w sprawie planu rozdzielenia 120 tys. uchodźców docierających do Włoch, Grecji i na Węgry, uwidocznił się po spotkaniu ministrów spraw wewnętrznych w ostatni wtorek w Brukseli. Czechy i Słowacja, poparte przez Polskę i Węgry zażądały, by w dokumencie końcowym ze spotkania zapisać, iż podział uchodźców będzie oparty na dobrowolnych deklaracjach. Na to nie było jednak zgody wielu państw, na czele z Niemcami.

Kompromisowy dokument nie wspominał ani o tym, że podział 120 tys. uchodźców będzie oparty o obowiązkowy klucz ani też o zasadę dobrowolności. Mówił zresztą nie tylko o relokacji uchodźców, ale też m.in. o konieczności wzmocnienia ochrony granic zewnętrznych czy wsparciu dla Turcji i krajów Bałkanów Zachodnich w dziedzinie polityki migracyjnej.

"W trakcie wtorkowego spotkania był moment, w którym wydawało się, że jesteśmy bardzo blisko porozumienia, ale po jednej z przerw te nadzieje okazały się przedwczesne" - przyznał wysoki rangą unijny dyplomata. Zdradza, że w trakcie spotkania Polska zachowywała się "konstruktywnie", ale ostatecznie nie poparła dokumentu końcowego.

"Teraz sytuacja wydaje się bardzo napięta. O porozumienie w przyszłym tygodniu może być trudno" - ocenia dyplomata. Według niego oprócz Grupy Wyszehradzkiej przeciw obowiązkowym kwotom relokacji jest jeszcze Rumunia.

Ekspert think-tanku Carnegie Europe, były unijny dyplomata Marc Pierini ocenił, że choć nie można mówić o całkowitej izolacji Grupy Wyszehradzkiej, to kraje te postawiły się w bardzo trudnej sytuacji. "W przypadku tak poważnego kryzysu zazwyczaj wymagana jest solidarność. Każdy zdaje sobie sprawę, że wszyscy są w trudnym położeniu, ale Grupa Wyszehradzka zdaje się mówić: +my jesteśmy inni i nie możemy przyjąć tylu uchodźców+. To pokazuje różnicę w kulturze politycznej i percepcji oraz jest szkodliwe dla przyszłości UE" - powiedział Pierini PAP.

Przyznał, że sam nie uważa, iż obowiązkowe kwoty podziału uchodźców między kraje UE to dobre rozwiązanie, bo należałoby pozostawić krajom pewną swobodę w podejmowaniu decyzji, ilu uchodźców przyjmą. Ale - dodał ekspert - każdy powinien się przyczynić do rozwiązania problemu i okazać solidarność.

Jeszcze pod koniec czerwca, gdy KE przedstawiła swój pierwszy program relokacji 40 tys. uchodźców z Grecji i Włoch, sprzeciw wobec obowiązkowych kwot podziału wyrażało dużo więcej krajów. Oprócz wyszehradzkiej czwórki były to niemal wszystkie pozostałe państwa członkowskie UE z Europy Środkowej i Wschodniej, ale także Hiszpania, Austria czy Finlandia.

Na czerwcowym szczycie bardzo zdecydowanie przeciwko wypowiadała się prezydent Litwy Dalia Grybauskaite, jednak obecnie Litwa gotowa jest zaakceptować nową propozycję KE. Według dyplomatów władzom w Wilnie, choć wciąż niechętnie patrzą na obowiązkowe kwoty, odpowiada zmodyfikowany klucz podziału uchodźców, korzystniejszy dla małych krajów.

Z kolei Austria w czerwcu i lipcu w ogóle odmówiła przejęcia uchodźców z Grecji i Włoch, argumentując, że sama ma dużą liczbę azylantów. Obecnie Wiedeń popiera relokację i kwoty. Minister spraw wewnętrznych tego kraju Johanna Mikl-Leitner szczerze wytłumaczyła we wtorek tę zmianę stanowiska: nowa propozycja KE obejmie też uchodźców docierających do UE szlakiem przez Bałkany Zachodnie, więc Austria też na niej skorzysta.

Co jeszcze przyczyniło się do zmiany stanowiska wielu państw? "Przede wszystkim ogromny wzrost liczby uchodźców w ciągu lata, a także przywództwo Niemiec. Niemcy postanowiły wziąć na siebie wiodąca rolę w tej sprawie, co dla innych było niemal zobowiązaniem, by iść tą samą droga. We Francji nie ma entuzjazmu wobec przyjmowania uchodźców, większość społeczeństwa jest przeciwko. Rząd w Paryżu ma trudności z przekonaniem ludzi, że należy to zrobić, ale starają się pokazać, że stoją ramię w ramię z Niemcami" - ocenił Pierini.

Kolejne spotkanie szefów MSW w sprawie kryzysu migracyjnego zwołano na wtorek, 22 września. Dzień później odbędzie się nadzwyczajny szczyt UE, by - jak mówią dyplomaci - "ratować unijną jedność" w sytuacji, gdy przeciwnicy propozycji KE oskarżani są o brak solidarności, niewdzięczność, a nawet rasizm, przywracane są kontrole na wewnętrznych granicach UE i padają groźby obcięcia unijnych funduszy.

Jak powiedziała w piątek rzeczniczka KE Mina Andreewa, szczyt ma zająć się "szerszym politycznym aspektem" kryzysu uchodźców, jak np. współpraca z Turcją oraz pomoc krajom trzecim, które przyjmują uchodźców, jak Jordania czy Liban. Jednak decyzja w sprawie kwot relokacji powinna zapaść na spotkaniu szefów MSW.

Przewodniczący w Radzie UE Luksemburg oraz Komisja Europejska deklarują, że chcą doprowadzić do konsensusu w sprawie programu podziału uchodźców jeszcze na spotkaniu ministrów spraw wewnętrznych i uniknąć głosowania w tej sprawie. Zgodnie z traktatem unijnym do podjęcia decyzji wymagana jest kwalifikowana większość głosów, a kraje przeciwne kwotom nie mają mniejszości blokującej.

"Gdyby zdecydowano się na głosowanie i kilka państwo zostałoby przegłosowanych w tak ważnej sprawie, to byłby to najgorszy możliwy sygnał, szczególnie dla mniejszych krajów" - ocenił unijny dyplomata.

Z Brukseli Anna Widzyk (PAP)

awi/ ap/