Polska religijność - wybiórcza i synkretyczna

Dwudniowe spotkanie rozpoczęło się 1 marca w Warszawie pod przewodnictwem Komisji Duszpasterskiej KEP abp. Stanisława Gądeckiego. Referat, z którego wynika, że mimo iż 94 proc. Polaków przyznaje się do przynależności do Kościoła, według badań CBOS tylko 35 procent katolików to katolicy ortodoksyjni.

Duchowość chrzcielna będzie głównym tematem programu duszpasterskiego na rok 2016/2017.
Mówił o tym ks. Szymon Stułowski, konsultor Komisji Duszpasterskiej KEP, w czasie dwudniowego spotkania dyrektorów Wydziałów Duszpasterskich, duszpasterzy krajowych, delegatów KEP, konsulty żeńskiej i męskiej oraz świeckich konsekrowanych, które rozpoczęło się dziś w Warszawie.

O społecznym kontekście ewangelizacji mówił o. prof. Andrzej Potocki OP z Uniwersytetu Warszawskiego. Przytoczył on szereg badań CBOS, z których wynika, że wiara w Polsce staje się coraz bardziej selektywna i synkretyczna i jest to rzeczywistość, z którą muszą zmierzyć się duszpasterze. Sytuacja po 1989 r. jest taka, że zanika polonocentryzm, dychotomiczna wizja świata z ostrym podziałem na dobro i zło z czasów PRL, jesteśmy na rynku idei, na którym człowiek ma prawo wybierać, selekcjonować, odrzucać, a chrześcijaństwo jest jedną z wielu ofert. Kościół ma poważne atuty - mówił o. Potocki, gdyż jest "rozpoznawalny", ma narzędzia głoszenia - parafie, zakony, sanktuaria, kurie oraz ofertę wiary i moralności.

- Wobec tego - mówił prelegent - należy zadać pytanie, czy ludzie, do których idziemy, nas potrzebują. Przypomniał badania, z których wynika, że ksiądz jest niżej ceniony w opinii społecznej niż sprzątaczka. Z drugiej strony od lat ok. 94 proc. badanych przyznaje się do katolicyzmu. Badania wykazują też, że ankietowani nie życzą sobie większego wpływu Kościoła na życie społeczne, a jeśli chcą, by się zwiększył, to w dziedzinie edukacji i życia rodzinnego.

O. Potocki przytoczył też badania, z których wynika, że spada odsetek wierzących, którzy stosują się do nauczania Kościoła (2000 - 56,7; 2012 - 46 proc.; wiarę na własny sposób deklarowało zaś 39,6 w 2000 i 47,3 w 2012). Wynika stąd, że możemy mówić o wierze kościelnej i sprywatyzowanej - podkreślił socjolog z UW. Zwrócił tez uwagę, że zmianie ulegają także motywy wiary - od tradycyjnej do wiary osobistego wyboru.

Prelegent zanalizował też treść wiary. Badania wykazują, że jest coraz bardziej selektywna - w 1997 r. w nieśmiertelność duszy wierzyło 76 proc. ankietowanych, w 2015 - 69. W sąd ostateczny w tych samych latach - 77 proc. wobec 70. Niemal co trzeci ankietowany (30 proc.) deklarował w 1997 wiarę w to, że zwierzęta mają dusze; w 2015 było ich już 36 proc. - Selektywność wiary łączy się więc z synkretyzmem, z czerpania elementów z innych religii. Według badań CBOS 35 proc. katolików w Polsce to katolicy ortodoksyjni i widać, jak bardzo ta liczba odbiega od wskaźnika deklarowanej wiary.

Podobnie jest ze źródłem moralności - w 2005 46 proc. wskazywało, że tkwi ona w człowieku, w 2013 tego zdania było 57 proc. badanych. W analogicznych latach tylko 27 proc twierdziło, że źródło moralności jest w Bogu, w 2013 tego zdania było tylko 19 proc. Zdaniem o. Potockiego odzwierciedla to proces autonomizacji, coraz mniej ludzi uznaje, że sankcje moralne usytuowane są w religii, jest to sekularyzacja moralności.

- Sekularyzacja moralności i selektywność wiary są najbardziej charakterystycznymi zjawiskami w modelach religijności, a posługa duszpasterska powinna iść w kierunku połączenia moralności i wiary - zakończył o. Potocki.