Favor matrimonii, czyli...

28 stycznia w czasie tradycyjnego spotkania z nią w związku z rozpoczęciem nowego roku sądowego Ojciec Święty powrócił do tematu napływających do tego trybunału spraw o unieważnienie małżeństwa, a konkretnie do tzw. favor iuris [przychylności prawa] i domniemanej jego ważności w przypadku, gdy istnieją w tej dziedzinie wątpliwości. "Czasem słyszy się krytyczne opinie na ten temat. Niektórym zasady te wydają się związane z sytuacją społeczną i kulturową z przeszłości, gdy prośba o zawarcie związku w formie kanonicznej zakładała u nubendi [narzeczonych] znajomość prawdziwej natury małżeństwa i zgodę na nią" - stwierdził Papież. Zaznaczył, że "w kryzysie, który (...) nie omija niestety również tej instytucji, osobom tym wydaje się, że należy uznać za zagrożoną samą ważność konsensusu z powodu różnego rodzaju niezdolności bądź przez wykluczenie podstawowych dóbr". Wspomniani krytycy pytają więc, czy nie byłoby sprawiedliwsze założenie nieważności małżeństwa niż utrzymywanie jego ważności. "Z tego punktu widzenia favor matrimonii, twierdzą oni, powinien ustąpić miejsca zasadzie favor personae [sprzyjanie osobie] albo favor veritatis subiecti [sprzyjanie prawdzie podmiotu, tzn. proszącego] czy favor libertatis [popieranie wolności]" - podkreślił Ojciec Święty. Przypomniał, że troska Kościoła i pasterzy o małżeństwo nie jest wynikiem "mniej lub bardziej dyskusyjnej decyzji", lecz wypływa z "docenienia obiektywnego dobra, jakim jest każdy związek małżeński i każda rodzina". "Właśnie kiedy zagrożone jest osobiste i społeczne uznanie tak podstawowego dobra, ukazuje się w sposób głębszy jego znaczenie dla osób i wspólnoty" - wyjaśnił Papież. Polemizował też z poglądem, "według której fiasko życia małżeńskiego powinno sugerować nieważność małżeństwa". "Niestety siła tej błędnej argumentacji jest czasem tak duża, iż przekształca ją w uogólnione uprzedzenie, prowadzące do szukania przyczyn nieważności jako czysto formalnego uzasadnienia orzeczenia, które w rzeczywistości oparte jest na empirycznym fakcie niepowodzenia małżeństwa" - stwierdził Ojciec Święty. Zwrócił uwagę, że ten nieusprawiedliwiony formalizm ze strony przeciwników tradycyjnego favor matrimonii może doprowadzić do zapominania, że zgodnie z ludzkim doświadczeniem naznaczonym grzechem, ważne małżeństwo może się rozpaść z powodu błędnego korzystania z wolności przez samych małżonków. Zdaniem Jana Pawła II należy z większą powagą upewnić się w momencie ślubu co do niezbędnych warunków jego zawarcia; zadanie to spoczywa szczególnie na proboszczach. Papież mówił następnie o przenikaniu do procesów w sprawach małżeńskich "empirycznego punktu widzenia natury socjologicznej i psychologicznej". "Niczego nie ujmując wkładowi, jaki może wnieść socjologia, psychologia czy psychiatria, nie można zapominać, że prawdziwie prawne podejście do małżeństwa wymaga metafizycznej wizji osoby ludzkiej i związku małżeńskiego. Bez tej podstawy ontologicznej instytucja małżeństwa staje się zwykłą zewnętrzną nadbudową, owocem prawa i uwarunkowań społecznych, ograniczającą swobodę samorealizacji osoby" - dodał Ojciec Święty. "Należy odkryć na nowo prawdę, dobro i piękno instytucji małżeństwa, która jako dzieło samego Boga poprzez naturę ludzką i wolny wybór małżonków, pozostaje jako rzeczywistość osobowa niezrywalna, jako węzeł sprawiedliwości i miłości, związany od początku z planem zbawienia i podniesiony w pełni czasów do godności chrześcijańskiego sakramentu. Taka jest rzeczywistość, którym Kościół i świat winny sprzyjać! Taki jest rzeczywisty favor matrimonii!" - powiedział na zakończenie Jan Paweł II.