Ewangelicy reformowani: Stanowisko nt. lustracji

Jeśli idzie o przeszłość, to wszystkim, którzy zajmują się jej badaniem, trzeba uzmysłowić, że nie można rozwikłać trudnego, trwającego blisko pół wieku etapu w historii czterdziestomilionowego narodu bez wielkiej staranności, cierpliwości, wiedzy i miłosierdzia. Nie dostrzegamy w dotychczasowym przebiegu lustracji żadnej z tych cech. Lustracja, jaką obserwujemy, w bardzo nielicznych wypadkach stała się skutecznym sposobem na ustalenie rzeczywistej odpowiedzialności ludzi, którzy przez swoją współpracę z aparatem bezpieczeństwa ściągnęli na innych nieszczęście. Znacznie częściej mamy do czynienia z akcją polegającą na wyszukiwaniu w archiwach materiałów przydatnych do napiętnowania poszczególnych osób i skłócenia środowisk, w których one funkcjonują. Uważamy, że taka działalność opiera się na moralnym fałszu i jest głęboko szkodliwa dla całej społeczności narodowej. Życie codzienne w PRL od każdego wymagało dokonywania trudnych wyborów. Było ich zawsze więcej i były trudniejsze, jeśli ktoś decydował się na działalność publiczną, na przykład w służbie Kościołowi. Te wybory są częścią naszej wspólnej historii. Nie należy jej wybielać. Przeciwnie - powinna być przedmiotem wnikliwych studiów i publicznej debaty. Tym bardziej nikt nie może uchylać się od współodpowiedzialności. A tak właśnie postępują ci, co poszukują w archiwach IPN ofiar, na które można by zrzucić całą odpowiedzialność. Wspólnota z innymi ludźmi wymaga od nas solidarności nie tylko w tym, co przynosi chwałę, lecz także w słabości, której trzeba się wstydzić. Nie zamykamy oczu na złe postępki tych, którzy świadomie i dobrowolnie działali na szkodę innych ludzi. Odrzucamy zło donosicielstwa. Ubolewamy, że nie wszyscy, którzy tak postępowali, umieją dobrowolnie wyznać swoją winę, okazać skruchę i prosić o przebaczenie. Serdecznie ich do tego zachęcamy. Jednocześnie jednak odrzucamy zło pragnienia zemsty. Przebaczenie jest trudnym wyborem, trudniejszym niż potępienie i odrzucenie. Uważamy jednak, że przebaczenie będzie mocniejszym dowodem siły naszej narodowej wspólnoty niż masowe potępienie. Kto bowiem przebacza, okazuje w ten sposób, że nie wynosi się nad innych, lecz że potrafi współczuć, gdyż rozumie, czym jest wina i pokuta. Kto potępia, ten próbuje cudzej winie przeciwstawić swoją niewinność. Przyjmując postawę przebaczenia, dajemy szansę na pokutę i nawrócenie, mino ryzyka, że szansa ta nie zostanie wykorzystana. Jednak skutki potępienia i bezwzględnego poszukiwania dowodów winy są o wiele bardziej zgubne. Powszechna lustracja ma tak niszczący wpływ na coraz szersze kręgi społeczne dlatego, że sączy w duszę faryzejską pokusę dowodzenia własnej niewinności i braku jakiegokolwiek współudziału w przeszłości przez rzucanie oskarżeń na każdego, czyje nazwisko służby bezpieczeństwa umieściły w swoich archiwach. Ten faryzeizm ludzi, którzy sami zawierali z dawnym systemem kompromis, albo z racji młodego wieku nie ponosili za nic odpowiedzialności, a dziś chcieliby kosztem innych uchodzić za niewinnych, wydaje nam się nie mniej szkodliwy i naganny, niż działalność dawnych donosicieli. Nie można być członkiem żadnej wspólnoty, także wspólnoty narodowej nie biorąc na siebie ciężaru jej zbiorowych doświadczeń. A tak właśnie chcą postąpić ci, którzy w archiwach IPN poszukują kozła ofiarnego, żeby zrzucić na jego głowę swoje winy i wygnać go na pustynię. Ten - w swej istocie faryzejski gest - odbiera całej społeczności, teraz i w przyszłości, zdolność do krytycznego namysłu nad sobą, nazywania swoich błędów i przyjmowania odpowiedzialności za ich skutki.