Rekomendacje zespołu bioetycznego (fragment dokumentu)

Załącznik 19. - Założenia regulacji prawnych dotyczących wspomaganego rodzicielstwa 1. Procedura wspomaganego rodzicielstwa (rozrodczości) powinna być traktowana jako procedura wyjątkowa. 2. Zarodek jest istotą ludzką i przysługuje mu ochrona. Wyklucza to działania, które w efekcie prowadzić mogą do zniszczenia zarodka, a także wykorzystywanie go w innych celach niż wspomagane rodzicielstwo (implantacja). 3. Dopuszczalność podejmowania procedur wspomaganej prokreacji i tworzenia zarodka in vitro w pierwszym rzędzie musi uwzględniać dobro rozwijającego się dziecka. Dlatego przesłanki dopuszczalności procedur wspomaganej prokreacji muszą gwarantować poszanowanie praw dziecka w przyszłości i uwzględniać jego przyszła sytuację – zarówno psychiczną, społeczną, jak i prawną. 4. Biorąc pod uwagę powyższe założenia przyszłe ustawodawstwo powinno dopuszczać sztuczne zapłodnienie wyłącznie o charakterze homologicznym (w stosunku do dawców gamet). W chwili przystąpienia do procedury dawcy gamet powinni być minimum od trzech lat małżeństwem (to okres, w którym można w sposób uzasadniony twierdzić, że rozpoznano problemy z naturalną prokreacją. Warunkiem przystąpienia do procedury wspomaganej prokreacji powinno być w związku z tym wcześniejsze wyczerpanie innych procedur terapeutycznych. 3-letni minimalny okres pozwala ponadto uniknąć „małżeństw” na próbę, co zwiększa gwarancje dla przyszłego dziecka. 5. Dopuszczalne byłoby zapłodnienie tylko jednej komórki jajowej w celu implantacji (nie byłoby dopuszczalne tworzenie zarodków zapasowych ani też implantowanie więcej niż jednego zarodka). Nie byłoby natomiast ograniczenia w ilości pobieranych gamet, w tym w szczególności komórek jajowych w jednym cyklu. Komórki jajowe mogą być obecnie poddawane mrożeniu, w celu ich ewentualnego wykorzystania w dodatkowej fazie procedury wspomaganej rozrodczości. Chroni to kobietę przed koniecznością poddania się kolejnej stymulacji hormonalnej. Niedopuszczalne byłoby celowe zamrożenie zarodka bez uzasadnienia związanego z procedurą implantacji. 6. W chwili dokonania zapłodnienia małżeństwo musi istnieć, choć nie jest to już warunkiem implantacji (z uwagi na dobro dziecka ważniejsze jest w tym momencie doprowadzenie implantacji). Matka może po zapłodnieniu odmówić implantacji. Implantacja może także okazać się niemożliwa z innych przyczyn (zdrowie kobiety). Wówczas zarodek podlegałby zamrożeniu. 7. Możliwość wszczęcia procedury implantacyjnej ograniczona byłaby wiekiem kobiety (45 lat) oraz indywidualnymi predyspozycjami medycznymi (zdolność rozwoju zarodka w organizmie matki). Z ważnych względów sąd mógłby wyrazić zgodę na implantację powyżej tego wieku, kierując się ważnymi względami z uwagi na dobro dziecka, o ile nie ma przeciwwskazań medycznych. Dobre rokowania skutecznej implantacji powinny być decydujące dla dopuszczenia do procesu. Powyżej 45 lat zgodę na uczestnictwo kobiety w procesie wydawałby sąd po uwzględnieniu opinii lekarskich dot. zdrowia. 8. Niedopuszczalne byłoby zapłodnienie po śmierci męża ani też pobranie gamet ex mortuo. 9. Po rozpoczęciu procedury wspomaganej prokreacji i po pobraniu gamet mężczyzna w każdym czasie może wycofać zgodę na zapłodnienie pobranymi od niego gametami (do momentu zapłodnienia). Zgoda wyrażona w czasie rozpoczęcia procedury jest skuteczna, chyba że nastąpi jej formalne wycofanie. 10. Niedopuszczalne byłoby niszczenie zamrożonych zarodków. Konieczne byłoby wprowadzenie systemu trwałego przechowywania zarodków – do czasu wprowadzenia empirycznie sprawdzalnego systemu braku szans przeżycia. Koszty przechowywania – obowiązek przechowywania zarodków niemplantowanych (zamrożonych) spoczywałby na ośrodku prowadzącym procedury wspomaganej prokreacji. Warunkiem uzyskania koncesji na prowadzenie tych procedur byłoby wyrażenie zgody (obowiązek) ewentualnego przejęcia zarodków i dokumentacji przechowywanych w innym ośrodku, który na skutek likwidacji lub utraty koncesji nie mógłby dalej funkcjonować. Dopuszczalna byłaby możliwość umownego obciążenia rodziców w sposób nieuzasadniony odmawiających implantacji zryczałtowanymi kosztami przechowywania zarodków. Należałoby wprowadzić obowiązek ubezpieczenia działalności ośrodka pozwalającego na finansowanie przechowywania zarodków w przypadku trudności o charakterze majątkowym. 11. W przypadku definitywnej odmowy matki biologicznej na implantację lub upływu określonego terminu do wyrażenia takiej zgody możliwe byłoby przekazanie zarodka innej parze (adopcyjnej). W szczególności w ciągu trzech lat od zapłodnienia (w przypadku braku implantacji) sąd z mógłby wszcząć procedurę przekazania zarodka mimo braku formalnej odmowy. Byłby to wyjątek od zasady jedynie homologicznej sztucznej prokreacji, podyktowany wszakże względem na dobro dziecka. 12. Zgodę na implantację zarodka innej parze mógłby wyrazić sąd (podobnie jak w przypadku adopcji). Rodzice biologiczni nie mogliby decydować o wyborze pary otrzymującej zarodek. Sąd podejmowałby decyzję o przekazaniu zarodka kierując się przede wszystkim kolejnością rejestracji w programie adopcyjnym, uwzględniając wszakże odstępstwa od tej kolejności uzasadnione dobrem dziecka (wynikające z dostępnych informacji o dawcach gamet). Sąd w ograniczonym zakresie dysponowałby danymi o dawcach. Biorcy nie mieliby prawa do poznania tożsamości genetycznej zarodka (poza sytuacjami wyjątkowymi o charakterze zdrowotnym – zagrożenie chorobami dziedzicznymi). Wykluczona jest możliwość badań genetycznych samego zarodka. 13. Po wszczęciu procedury sądowej sąd orzekałby o przekazaniu praw rodzicielskich na rzecz rodziców adopcyjnych. 14. Kwestie filiacyjne oraz kwestie dotyczące decyzji w sprawach zarodka (embrionu) będą uregulowane w formie przepisów szczególnych.