Kościół wobec niemieckiej transformacji

Według byłego biskupa Berlina „polityka nie jest pierwszą ani podstawową misją Kościoła”. Ale gdy Kościół naucza, że trzeba być bardziej posłusznym Bogu niż ludziom, to już jest to „wypowiedź bardzo polityczna” – przypomniał metropolita Kolonii.

Kard. Joachim Meisner, który na Boże Narodzenie br. skończy 76 lat, był w latach 1980-88 biskupem Berlina (zarówno wschodniej, jak i zachodniej jego części). Kapelusz kardynalski otrzymał na konsystorzu 2 lutego 1983 (wraz m.in. z ks. Prymasem Józefem Glempem) z rąk Jana Pawła II. 20 grudnia 1988 r. Papież mianował go arcybiskupem Kolonii – swój ingres do tamtejszej katedry odbył on w lutym 1989 roku.

Kardynał podkreślił, że Kościół katolicki nigdy nie uznał NRD, o czym świadczy m.in. fakt, że granice diecezji w tym kraju nie pokrywały się z granicami państwowymi. Protestanci natomiast jako „Kościół w socjalizmie” dostosowali całą swoją administrację do nowego systemu. Jednocześnie hierarcha wyraził głębokie uznanie dla odwagi obrońców praw człowieka i podkreślił, że – nie umniejszając ich zasług – gdyby nie Gorbaczow, jego „pieriestrojka” i polska „Solidarność”, całe to zaangażowanie na nic by się nie zdało.

„Wiedziałem, że komunizm rozpadnie się od wewnątrz, uważałem jednak, że nastąpi to za sto lat. Bardzo się pomyliłem” – przyznał kard. Meisner. Według niego „istotną rolę w przyspieszeniu wydarzeń odegrała „Solidarność” „i oczywiście Jan Paweł II, który ciągle jest za mało doceniany”. Katolicka Polska – przypomniał rozmówca KNA – zawsze była traktowana w systemie komunistycznym jak „obce ciało”. Pierwsza rysa na systemie pojawiła się z chwilą, gdy Polak został wybrany papieżem.

Pytany o rolę Kościoła w przemianach kard. Meisner podkreślił, że obrońcy praw człowieka mogli korzystać z pomieszczeń niekontrolowanych przez państwo, „a były nimi przede wszystkim kościoły”. Dziś się nie dziwi, że po zjednoczeniu Niemiec świątynie opustoszały, bo nagle wszędzie można było swobodnie rozmawiać i „ta ich funkcja już nie była potrzebna”.

Chrześcijanie i ich tradycje zawsze byli solą w oku dyktatury – mówił dalej kardynał. Zwrócił uwagę, że reżim komunistyczny od początku starał się wprowadzić własne rytuały, np. zamiast chrztów – uroczyste nadawanie imion czy w miejsce bierzmowania lub konfirmacji – Jugendweihe, świecką uroczystość przejścia do dorosłości połączoną z wręczaniem dowodów osobistych. W tych sprawach katolicy okazali się nieugięci, często drogo za to płacąc. Na przykład osoby nie uczestniczące w „Jugendweihe” czy nie chodzące na glosowania, nie dostawały się na studia, nie mogły też awansować w życiu zawodowym. „O tych prawdziwych bohaterach dziś nikt nie pamięta i o nich się nie mówi” – ubolewa metropolita Kolonii
.
Jednocześnie sprzeciwił się twierdzeniu, jakoby Kościół katolicki nie angażował się politycznie nie tylko z powodów teologicznych. To nieprawda, że Kościół okazywał powściągliwość polityczną, rewanżując się rzekomo za to, że diecezja berlińska nie została podzielona, a biskup urzędujący w Berlinie Wschodnim miał wolny wstęp do Berlina Zachodniego. Kard. Meisner przypomniał, że w 1961 roku rezydujący we Wschodnim Berlinie biskup pomocniczy Alfred Bengsch (późniejszy kardynał) został mianowany biskupem niepodzielonego Berlina. „Fakt, że obywatel NRD został biskupem całego Berlina, wcale nie zobowiązywał Kościoła do wdzięczności za ten dar. W oczach władz NRD ta nominacja była postrzegana jako dowód na wzrost prestiżu reżimu w Berlinie Wschodnim” – wyjaśnił hierarcha. Podkreślił, że utrzymanie jedności diecezji berlińskiej, mimo granic ustrojowych, było „wyraźnym znakiem, że wiara nie pozwoli się podporządkować żadnym granicom”.